Canlıtaş (Lithops) Çiçeğinin Yetiştirilmesi ve Bakımı

[@Suzim]

Canlıtaş ( Lithops) Bitkisinin Yetiştirilmesi ve Bakımı

Lithops, (Canlıtaş) Aizoaceae (Buzçiçeğigiller) familyasından olan, dıştaki kenarları boyunca birbiri ile birleşik iki karşılıklı duran yapraktan oluşan dolayısıyla obkonik, türbiliform (üstü şekilli) gövde oluşturan bir bitkidir. Bu gövde, 1-4 mm derinlikteki dış kenarları boyunca birbirleriyle birleşik iki veya daha az parçaya veya loblara bölünmüştür. İnce birleşme hattı üst taraftaki yarığı kapamaktadır. Bitki gövdelerinin büyük kısmı, üstleri gözükecek şekilde toprak yüzeyinin altında kalmaktadır. Bunun nedeni yırtıcı hayvanlardan korunmak ve kendilerini güneşten korumaktır. Lithops’ları tanımlamak çok kolay değildir ve açıkça belli olanlar dışında, tahmin oldukça kandırmacalı olabilir. Lithops’lar genellikle yüzey tüylerinden, bitkinin yukarıdan ve profilden görünen yüzünden ve çiçeklerinin renginden tanınmaktadırlar.

Yetişkin Lithopların Bakımı

• Toprak Karışımları

Lithopunuzu yetiştirdiğiniz toprağın çeşidi oldukça önemlidir. Mineral bazlı olmalı ve çok fazla organik içeriğe sahip olmamalıdır. Ayrıca iklim de göz önünde bulundurulmalıdır. Eğer bitkileriniz nemli ve soğuk bir ortamda yetişiyorsa, akaçlama çok önemlidir. Çünkü su toprakta uzun süre kalmamalıdır. Eğer iklim kuru ve çok sıcaksa, toprak organik içerik bakımından daha zengin ve biraz daha fazla yoğun olabilir. Böylece su, bitkilerin suyu çekebileceği kadar uzun süre toprakta kalabilir. Karışımınıza kompost (bitki artıklarından yapılmış gübre) eklerken, bunun yeterince ayrışmış olduğundan emin olun. Büyük parçaları ortadan kaldırmak için elekten geçirmenizi tavsiye edilir. Kullandığınız toprak karışımının çeşidi, ayrıca sulama usulü ile de etkilenmektedir ve bu husus akıldan çıkarılmamalıdır. Lithoplar kuraklığa karşı dayanıklı olmalarına rağmen, neredeyse hiç su tutmayan bir toprak karışımı sorun yaratacaktır. Her toprak karışımı yaptığınızda aynı tarife bağlı kalmanız önerilir.

Lithopları yetiştirmek için en uygun toprak çeşidinden birisi ayrışmış granittir. Fakat bu toprağı elde etmek her zaman kolay olmaz. Çok fazla siltli ince kum sorun yaratabilir çünkü akaçlaması azdır. Eğer kumunuz inceyse, karışıma biraz iri taneli kum, ponza taşı ya da perlit eklemeniz gerekecektir. İnce kil bazlı toprak iyi bir fikir değildir çünkü mevcut yeterli hava bulunmamaktadır. Ayrıca kilin su molekülleriyle çok sıkı bir bağı olduğunu ve böylece bitkilerin kilden su almasının çok zor olduğunu okudum. Doğal ortamda topraklar oldukça incedir fakat yetiştiricilik yaparken ince topraklar aldatıcı olabilir. Daha fazla su vermek, suyu geri almaktan daha kolaydır.

Aşağıdaki karışım tavsiye edilebilinir.

• 4 Ölçek ince dere kumu
• 4 Ölçek iri taneli dere kumu
• 4 Ölçek elekten geçirilmiş kompost
• 1 Ölçek perlit
• 1 Ölçek vermikülit
• 1 Ölçek hindistancevizi lifi

Artık toprağınız olduğuna göre, uygun bir saksı bulmalısınız. Plastik ya da kil saksı kullanabilirsiniz fakat her ikisinin de avantajları ve dezavantajları bulunmaktadır. Kil saksılar daha fazla gözeneğe sahiptir, bu yüzden toprağın daha kolay nefes almasını sağlar. Ayrıca kil saksılardaki toprak çok daha hızlı kurur, bu yüzden sulama yaparken bu konuyu aklınızdan çıkarmamanız gerekir. Plastik saksılar bir çok kişi tarafından kullanılmaktadır, kare saksılar en iyisidir. Saksınızın ölçüsü de önemlidir. Vahşi ortamdaki Lithoplar oldukça uzun köklere sahip olurlar. Bu yüzden yetişkin bitkiler için daha uzun saksılar daha çok işe yarayacaktır.

• Uygun Bir Ortam

Lithoplar doğal ortamlarında çok fazla güneş ışığı almaktadırlar. Siz de bitkinizin vahşi doğadakiler gibi toprak ile coşkun bir şekilde büyümesini istiyorsanız, günde en az 5 saat güneş ışığına maruz kalmalarını sağlamalısınız. Daha az güneş ışığında da oldukça iyi yetiştirilebilirler fakat böyle bir durumda doğal ortamda olduklarından daha uzun boylu olurlar. İdeal nokta, öğleden sonra iyi güneş ışığı alandır. Söylenene göre bazı iklimlerde çok fazla doğrudan güneş ışığına hassastırlar ve üzerine bir gölgelik bez koyup biraz gölgede kalmaları sağlanmadığı takdirde (güneşin şiddetine göre %20-40 gölge faktörü), tüm gün boyunca güneş gören bir alana koyulmamalıdırlar.

Kuzey yarımküredeki bir çok bölgede olduğu gibi şiddetli güneş ışığına maruz kalmayan bir bölgedeyseniz, gölgelik bez genellikle gereksizdir. Vahşi doğada tam güneş ışığı altında yetiştiklerini düşününce bu durum garip gelebilir fakat yetiştiricilikte farklı olan bir çok faktör bulunmaktadır. Öncelikle vahşi doğada yetişen Lithoplar saksıda yetişmezler, böylece toprak, saksı içerisindeki topraktan çok daha fazla serin kalır.

İkinci olarak ise doğal ortamda yetişen bitkiler, çevreleyen kayalar ve bitkilerin gölgesi sayesinde güneşten korunurlar. Ayrıca doğal ortamdaki bitkiler, günün bazı bölümlerinde gölgede bulunan yamaçlarda yetişme eğilimindedirler. Havalandırma da oldukça önemlidir. Özellikle sera ortamında, iyi bir hava akımı sıcaklığı düşük tutar ve havadaki nemi azaltır. İkliminiz doğal ortamdaki gibi değilse, Lithoplar dışarıda yetiştirilmemlidir. Lithoplar, Güney Afrika’nın çok az yağmur alan kurak bölgelerinde yetişmektedir. Bu yüzden özellikle dinlenme döneminde (çiçek açma döneminden hemen sonra, eski yapraklarını çekip yeni gövdeler oluşturuyorken) yağmur alan bir bölgede yaşıyorsanız, çok fazla su almaları önlenmelidir.

[@Suzim]

Sulama ve Büyüme Döngüsü

Kuzey yarımkürede yetişen Lithoplar, temel olarak yaz mevsiminde (Ekim’den Mart’a kadar) yağmur alan alanlarda yetişmektedir. Kış mevsiminde biraz yağmur alan bölgelerde yetişen Lithoplar, aslında fazla yağmur almaz ve ihtiyacı olan nemin büyük bir bölümünü yoğun sisten alma eğilimi içerisindedirler (L. herrei, L. optica ve L. ruschiorum).

Lithoplar oldukça geniş bir alana dağılmışlardır ve iklimsel koşulların çeşitliliği oldukça geniştir. Bu yüzden türlerin hepsine uyan tam bir çizelge vermek pek de kolay değildir. Bitki çiçek verdiğinde (genellikle Mart’tan Nisan’a) ve sıcaklıklar düşmeye başladığında, sulama sıklıkları azaltılabilir. Fakat su miktarı azaltılmamalıdır. Ayrıca son olarak fazla sulama Mayıs ayında yapılmalıdır. Bundan sonra Eylül ayının sonlarına kadar ya da eski yaprakları tamamen çekilinceye kadar asla fazla sulama almamalıdırlar. Mevcut gövdelerden yeni gövdelerin oluşmaya başlaması bu döneme denk gelir. Yeni gövde, eski gövdede depolanmış olan nemi emer ve böylece eski gövde kurumaya başlar ve son olarak kağıt inceliğinde bir kabuğa dönüşür. Eğer bitki bu dönemde çok fazla sulanırsa, eski gövde çekilmez ve yeni gövdenin oluşmasını engelleyebilir. Bu döneme dinlenme dönemi denmektedir fakat aslında bu dönem yenilenme ve büyüme dönemidir. Görünürde hiçbir şey olmuyor gibidir fakat gerçekte kuruyan gövde içerisinde olan çok şey vardır.

En sonunda bu yeni gövde yağmurların tekrar başladığı ilkbaharda eski gövde içerisinden çıkar. Dinlenme dönemi olarak adlandırılan dönemde bitkiye tek tük sisleme dışında su verilmemelidir ve bu sisleme tercihen sıcak günlerde ya da onbeş günde bir gerçekleştirilmelidir (eğer daha soğuk bir iklimde yaşıyorsanız, sisleme iyi bir fikir değildir). Yeni gövde tamamen ortaya çıktığında, daha fazla sulama yapmaya başlayabilirsiniz. Yaz boyunca bitkiler yaklaşık iki haftada bir sulanabilir fakat bu kullanılan toprak karışımına, nem seviyesine ve sıcaklığa göre değişir. Bir bitkinin suya ihtiyacı olup olmadığını anlamanın en iyi yolu bitkiyi gözlemlemek ve işaretleri bilmektir. Genellikle Lithopun suya ihtiyacı olduğu, depolanmış suyunu kaybettiğinde yapraklarının buruşmaya başlamasından ya da toprağa doğru çekilmesinden anlaşılabilir. Sıcak yaz ayları boyunca, bitki sabahın erken saatlerinde ya da öğleden sonra geç saatlerde spreylenebilir. Fakat bu spreyleme toprağı serinletmek için ve doğal ortamlarında oluşan ayrışmanın küçük kökler tarafından yakalanması için az miktarda yapılmalıdır. Düzgün bir sulama yaptığınızda, suyun emiliminin de iyi bir şekilde yapıldığından emin olmalısınız ki böylelikle su onların köklerine ulaşsın (ancak bu işlemi çok fazla yapmayın).

• Bitkiyi bir saksıdan diğerine taşıma

Yaklaşık her iki yılda bir, Litopların saksılarının değiştirilmesi gerekmektedir. Bu, topraklarının değiştirilmesi açısından gerekli bir işlemdir. Bu işlemi gerçekleştirmek için en uygun zaman yeni gövdenin ortaya çıktıktan ve eski gövde tamamen kuruduktan hemen sonraki dönemdir. Saksı değişimi yapıldıktan sonra, en az ilk iki hafta süresince bitkilerin güneşten normalden biraz daha fazla korunması tavsiye edilmektedir çünkü saksı değişikliği ince köklere zarar vererek bitkinin suyu etkin bir biçimde emme gücünü azaltabilir. Bu durum, bitkinin iç sıcaklığını azaltma yeteneğini etkileyerek bitkinin aşırı ısınmasına da sebep olabilir.

• Böcekler ve hastalıklar

Tüm diğer bitkiler gibi, lithopları da yiyen yırtıcı hayvanlar bulunmaktadır ve bu tür yırtıcı hayvanlar konusunda sürekli surette tetikte olunmalıdır. En sık görülen sorun, bitki özleri ile beslenen böceklerdir. Genellikle, kökler ve çiçek tohumu tarafından açılan yarıklar gibi, görülmelerinin zor olduğu yerlerde eski yapraklar ile yeni gövdeler arasındaki boşluklarda bulunurlar. Ilık, nemli ortamları severler ve bu da, seralarda yetiştirilen bitkileri özellikle cazip hale getirir. Bitkiye yapışırlar ve karınlarını doyururken, yırtıcı hayvanlara karşı bir çeşit savunma görevi gören toz halinde yapışkan bir tabaka salgılarlar. Bu yapışkan madde, suyu da engeller, böylece, böcek ilaçları etkisiz kalır. Bu böceklerden kurtulunmasını sağlayan böcek ilaçları da vardır ancak bu ilaçlar genelde oldukça zehirlidir, bu nedenle, bu tür ilaçları kullanmak pek tercih edilmez. Bu böceklerle baş etmenin, görece zararsız bir yolu da tıbbi alkole batırılmış bir boya fırçası kullanılarak bu böceklerin, kelimenin tam anlamıyla, boyanmasıdır. Alkol, yapışkan kabuklarını çözer ve böceği öldürür. Ancak, bu işlemin hemen ardından, bitkiyi biraz su ile yıkamalısınız, yoksa alkol bitkiye zarar verir. Böcekler köklere yapışmış vaziyette ise, bu işlemin etkin bir biçimde gerçekleştirilebilmesi için bitkinin saksısından çıkarılması gerekecektir.

Lithoplara saldıran tırtıl ve cırcır böceği gibi diğer böceklerin görülmesi daha kolaydır ve yüksek yerlerde yer alan yetişmekte olan bitkilere bu tür böceklerin ulaşması zordur ve bu böcekler, büyük bir sorun teşkil etmezler. Kemirgenler de Lithopların meyvelerini yemeyi severler ve bazen bitkilerin kendileri de, rahatlıkla sera dışarısında tutulabilir. Lithoplar, nadiren de olsa, bakteri ve mantarların saldırılarına da maruz kalabilirler ancak bu çok sık görülen bir durum değildir ve genellikle, yanlış toprak karışımı yüksek nem oranından kaynaklanmaktadır. Arada sırada, bu sıra dışı bitki ani çürüme olarak bilinen duruma teslim olabilir. Bitkiler, hiçbir uyarıda bulunmadan, renklerini yitirir, yumuşar ve düşer, iç kısımları sulu sarımtırak bir sıvıya dönüşür. Bu çok sık olmaz ve olduğunda da, belirtileri görülmez. Bu duruma karşı mantar ilaçları kullanılabilir ancak bu tür ilaçlardan mümkün olduğunca uzak durulması gerekir.

• Bitkilerinizin Tozlaşması

Lithoplar kendi kendisini temizleyen bitkilerdir, o nedenle, tozlaşma için iki bitkiye ihtiyaç vardır. Bu bitkiler, farklı bitkiler olmalıdır, aynı bitkinin iki farklı başı olmamalıdır. Çiçekleri yaklaşık bir hafta dayanır ve çıktıktan yaklaşık dört gün sonra en verimli dönemini yaşarlar. Çiçek açma döneminde çiçeklerin ıslatılmaması da gerekmektedir çünkü bu dönemde sulama polenleri yok edecektir. Bu bitkileri tozlaştırmak için, tercihen samur tüyü gibi doğal liflerden yapılmış küçük bir fırça gerekmektedir. Çiçeklerden birinin erkek organındaki polenleri alıp diğer çiçeğin dişicik başına taşıyın. Birden fazla türü tozlaştıracaksanız ve çapraz tozlaşma yapmak istemiyorsanız, yeni türe geçmeden önce fırçayı dezenfekte etmeniz yerinde olacaktır. Bu işlemi, fırçayı tıbbi işlemlerde kullanılan alkole batırarak gerçekleştirebilirsiniz.

[@Suzim]

Tohumların Hasat Edilmesi

Lithopların tohum zarfları, kuruyana ve yeşil rengini kaybedene kadar bitkinin üzerinde kalmalıdır. Bu, birkaç ay sürer ve doğal yaşam alanlarında yağmurlu döneme denk gelen, eski gövdelerden yeni gövdelerin oluşması olayının hemen ardından hazır hale gelirler. Bu aşamada zarfların ıslanmamasına dikkat etmelisiniz çünkü ıslanmaları halinde, tohum zarfları açılacak ve tohumların kaybolması tehlikesi ortaya çıkacaktır. Zarfı çıkarırken, tırnak makası kullanarak tohum zarfı ile bitki arasına girin ve kurumuş sapçığı kesin. Bu çok dikkat isteyen bir iştir ve bitkiye zarar vermemek için çok dikkat etmeniz gerekir. Tohumları zarflarından çıkarmak için, parmaklarınız ile hafifçe ezebilir kahve filtresi kağıdının içerisine koyarak zarfın ıslanmasını sağlayacak şekilde suyun içine batırabilirsiniz. Kısa bir süre sonra zarf açılacak ve sizin tohumları kepçe ile dışarı çıkarmanızı sağlayacaktır. Tüm tohumlar alındıktan sonra, filtre kağıdını sudan çıkarın ve kurumaya bırakın. Kağıt kuruduktan sonra, tohumları, kağıdın yüzeyinden kazıyabilirsiniz.

• Tohumların Ekilmesi

Tohumdan Lithops yetiştirmek oldukça tatmin edicidir ve bir koleksiyon oluşturmak için iyi bir yöntemdir. Lithopsları ekmenin en iyi zamanı içinde bulunduğunuz iklime ve bu bitkileri yetiştirdiğiniz şartlara göre değişiklik gösterebilir. En önemli etken ise yeterince ısı almaları gerektiğidir. Eğer hava çok soğuk ise filiz vermezler ve eğer hava çok sıcak ise yeni filizler aşırı derecede ısınabilir. Bazı yetiştiriciler tohumlarını baharda ekmeyi tercih ederken diğerleri sıcaklığın azaldığı yaz aylarının sonlarına doğru ekmeyi tercih etmektedir. Bu bitkiler ayrıca ışığın altında da ekilebilir ancak iyi havalandırılan bir ortamda ekilmelidirler.

Her yönden 10 cm boyutlara sahip plastik saksılar her bir türden demetler halinde ekmek için uygundur ve 20 ila 80 fide alabilirler. Her bir türü kendi saksısına ekmeniz tavsiye edilir. Lithopsların en ideal ekim alanı mineral bazlı ortamdır ve çok az miktarda organik madde içermelidir. Yetişkin bitkiler için tavsiye edilen karışım kullanılabilir ancak 2 mm delikli tel örgüden geçirilmelidir. Karışımınızı birkaç dakika fırında tutarak sterilize etmeniz gerekmektedir ve tohumları ekmeden önce bir süre soğumasına izin vermelisiniz. Toprak zemine hafifçe vurularak sıkıştırılmalıdır. Toprağı sıkıştırmak için saksıyla aynı boyutlara sahip tahta bir blok yardımıyla da bu işlemi gerçekleştirebilirsiniz.

Bundan sonra en üste 3 mm kalınlığında bir kum tabakasını yerleştirebilirsiniz. Ancak bu tabakanın çok derinde olmaması gerekmektedir; sadece yüzeyi kaplayacak kadar olmalıdır. Bu işlem tohumları sabitlemekte ve toprağın üstünde yosun oluşma riskini azaltmaktadır. Tohumlar oldukça küçüktür dolayısıyla yapmak istediğim şey yarısından katlanmış olan küçük bir kağıt parçasına tohumları yerleştirmek ve onları etrafa dağıtmak. Eğer bir seferde çok sayıda tohum ekiyorsanız çok az tuzla birlikte bir tuzluğun içine koyabilir ve toprağa saçabilirsiniz. Tohumlar ekildikten sonra en üste çok az ince tuz dökebilirsiniz ancak yine sadece üst yüzeyi kaplayacak kadar olması gerekmektedir. Eğer tohumlar yüzeyin çok altına ekilirse çürüyebilirler. Her bir saksı sahip olduğunuz bütün bilgilerle etiketlendirilmelidir. Bilgilerin kaybolmaması için hem etiketlerin üzerine hem de saksının yan tarafına elimdeki bilgileri yazıyorum. Saksı artık içinde çok az mantar ilacı olan sığ bir su kabının içine yerleştirilebilir. Su toprak tarafından emilecektir ve yüzeye ulaştığında saksıyı kaldırabilirsiniz.

Saksılar iyi güneş alan bir yere yerleştirilmelidir ancak hafiften gölgede kalan bir yer olmalıdır. Yaklaşık %40’ık bir gölge faktörüne sahip bir gölge ağı işe yarayacaktır. Havalandırma da çok önemlidir ve yardımcı olması açısından bir vantilatör kullanılabilir. Hareket eden hava mantar enfeksiyonları riskini azaltmakta ve fideleri serin tutmaktadır. İlk günlerde nemin çok hızlı bir şekilde kaçmasını önlemek için saksılar temiz plastik ya da cam tabaka ile kaplanabilir. Ayrıca havanın durağan hale gelmemesi için cam hafifçe yükseltilebilir. Yaklaşık bir hafta içinde fidelerin çıkması gerekmektedir. Fideler çıktıktan sonra plastik ya da cam muhafazayı kaldırabilirsiniz. İlk üç ya da dört hafta boyunca toprağı oldukça ıslak tutmalısınız ancak sırılsıklam yapmamalısınız. Toprağı nemli tutmak için sabah ve öğleden sonra günde en az iki defa su spreyi ile su sıkılmalıdır. Aşırı su sıkma tohumlara ve fidelere zarar verebilir ve iyi bir fikir değildir. Üç ya da dört hafta sonra fidelerinizin epeyce iyi gelişmiş olması gerekmektedir ve sağlıklı fideler hafif bir kırmızı renge sahip olacaktır; çok yeşil ya da uzun olmamaları gerekmektedir. Artık sulama sıklıklarını azaltabilirsiniz. Üç ya da dört ay sonra kotiledonlar (çenekler) oldukça dolgun olmalı ve ilk yaprak yenilemesine başlamalıdırlar. Çıkan yeni gövdeler yetişkin gövdelerin özelliklerini almaya başlayacaktır. Gelişimlerinin başlarında sularına ekleyerek sulandırılmış gübre verebilirsiniz.

Fideler mümkün olduğunca uzun bir süre saksılarında bırakılmalıdır. Bu bir yandan da doğal seleksiyondur. Küçük ve zayıf olanlar ölür, güçlü ve sağlıklı olanlar ise yaşar. İlk gelişim süreçlerini bitirdikten sonra çok fazla su ve gübre vermeye çalışmayın çünkü aşırı derecede uyarıldıklarında hastalıklara yakalanma riskleri artmaktadır. Genç bitkiler saksı değiştirmek için hazır olduklarında saksılarının içindekileri nazikçe dışarı alıp bitkileri ayırabilirsiniz. Artık yetişkin Lithopslarla aynı muameleye tabi tutulabilirler.
Faydalanılan kaynak

[@Suzim]

Taşotu ( Lithops) Bitkisinin Fotoğrafları

[@Canan]

Buz Çiçekleri konusunu hazırlarken, Lithops çiçeğine de rastlamıştım. Görünümleri çok ilginç gelmişti. Şimdi sayende, detaylarını da öğrenmiş oldum.

Teşekkürler Suzim.

[@Suzim]

Orjinal Mesaj Sahibi Canan

Buz Çiçekleri konusunu hazırlarken, Lithops çiçeğine de rastlamıştım. Görünümleri çok ilginç gelmişti. Şimdi sayende, detaylarını da öğrenmiş oldum.

Teşekkürler Suzim.

Seninde emeklerine sağlık @Canan

[@Dilem]

Ellerinize sağlık, bilgiler için teşekkürler arkadaşlar

[@ReaL]

Gördüğüm en garip çiçeklerin başında gelir. Acayip birşey..

Adeta taşlardan çiçek fışkırıyor gibi..

Konu için Suzim'e düzenleme için de Canan'a teşekkürler

[@Canan]

Bu garip ve güzel çiçek, Köyceğiz'de de yetiştirilmiş.
Güzel bir başlangıç...

[@Suzim]

Orjinal Mesaj Sahibi Canan

Bu garip ve güzel çiçek, Köyceğiz'de de yetiştirilmiş.
Güzel bir başlangıç...

Görmek isterdim .