Yapraklar Hakkında Bilgiler | Bölümler - Biçimleri - Damarları - Kolleksiyonculuğu

• Yapraklar

gerçek anlamda bir kimya fabrikası, birer laboratuvardan farksızdırlar. Bitkilerin yaşamaları için en vazgeçilmez parçaları, nefes alıp veren, terleyen, bitkiyi besleyen birer solunum organıdırlar... Bitkinin topraktan aldığı maddeleri, güneş ışığından yararlanarak Fotosentez denilen kimyasal bir süreç içerisinde bitkinin besini haline getirirler. Bitkiye yeşil rengi veren klorofil maddesi bu süreçte önemli rol oynar...

Ağaçlar, yaprakları olmasaydı yükseklere ulaşamazdı. Çünkü büyümek için gerekli şekerleri yapraklar üretir. Bir güneş pili gibi kullanılan klorofil (ki yaprağa yeşil rengi veren bir pigment maddesidir) karbon gazı ve su yardımıyla şeker üretmeye yarayacak ışık enerjisini kapma işini üstlenmiştir.

Bütün yaprakların asıl derdi, yeterince IŞIK (güneş ışığı) yakalayabilmektir. Bu nedenle farklı ortamlardaki farklı bitkiler, yüzbinlerce farklı biçim, boyut ve şekilde yaprak formu geliştirmişlerdir... Bununla da yetinmeyen bazı bitkiler yapraklarını metamorfoza uğratarak farklı görevleri de yerine getirecek yapraklar geliştirmişlerdir. (Örnek; böcek kapan bitkiler...)

Çiçekli bitkilerin tek sap ve tek yaprak yüzeyinden meydana gelen yapraklarına genel anlamda sade yapraklar denilmekte, tek sap üzerinde parçalı bir yapıda, yaprakçıklara ayrılmış biçimdeki yapraklara da bileşik yapraklar adı verilmektedir.

Bileşik yapraklar kendi içinde; üçlü, çift tüysü, tek tüysü, katlı tüysü, elsi... gibi değişik biçimlerde görülür. Aynı şekilde yaprakların dizilişine göre de; karşılıklı, almaçlı, sarmal, çevrel, haçsı gibi değişik formlar vardır...

• Bolümleri

Normal yaprak olarak tanımlanan, yani değişime uğramamış yapraklar genel anlamda dört bölümden oluşur. Bunlar;

1 - Yaprak Ayası
2 - Sap
3 - Kın
4 - Kulakçık

Tabi bütün yapraklar hep bu bölümlerden oluşur diye bir kural yok... Birçok yaprak sadece sap ve aya bölümlerinden meydana gelen bir yapı gösterir. Yaprak ayasında besin maddelerini taşıyan iletim boruları vardır. Bunlar yaprak damarı olarak ta adlandırılır. Yaprak sapı; yaprağın ışık almasını kolaylaştıracak şekilde yaprak ayasına yön verir. Bir çok birçenekli bitkilerde yaprak sapı yoktur...

Yaprak kını; tomurcukları korumaya yarayan bir bölümdür. Kulakçık ise; yaprak sapının yada yaprağın iki yanında bulunur. Çeşitli biçimlerde olabilirler ve genellikle yaprak ayasından daha sade olup, erken dökülürler...

Belli başlı sade yaprak biçimleri; mızrak, şeritsi, ters mızrak, malamsı, yumurta, elips, dar yumurta, ters yumurta, yuvarlakça, kalkan, yamuk, üçgen, böbrek, el, yıldız, yürek, ters yürek, oksu... şeklinde sıralanabilir. Doğada binlerce farklı yaprak biçimi vardır ve bunları gruplandırmak gerçekten zordur...

Yaprak damarları; yaprak yüzeyinde besin maddelerini taşıyan iletim borularıdır. Yaprak damarlarını, yaprak biçimi ile ilgili olarak; paralel, tüysü, elsi ve ağsı yapıda olmak üzere gruplandırmak mümkündür...

Yaprak kenarları açısından da pek çok değişik yapıda sade yaprak formu mevcuttur doğada... Bunlardan bazıları; düz, kıvrık, dalgalı, oymalı, dişli, kertikli, katlı dişli, kirpikli, loplu, elsi dilimli, taraksı, dikensi vs. olarak sıralanabilir...

Bitki Kolleksiyonculuğu

Bitki kolleksiyonculuğu, tarihi çok eskilere dayanan bir uğraş olmuştur insanlar için... Örneğin Eski Mısır duvar resimlerinden birinde İ.Ö. 1495 yılında kayıtlara geçmiş bir bitki toplama gezisi tasvir edilmiştir. 19. yüzyılda ve 20. yüzyılın başlarında bitki toplayıcılığı ve kolleksiyonculuğu doruk noktasına ulaşmış ve cesur botanikçiler ve maceraperest bitki toplayıcıları dünyanın her köşesinden bitki örnekleri toplamıştır. Bitki ve yaprak kolleksiyonculuğu, botanikçilerin yaptıkları mesleki bir çalışma niteliğinde olduğu gibi, hobi olarak yapılacak uğraşların en güzellerinden birisidir...

Joseph Pitton de Tournefort (1656-1708), Fransa kralı XIV. Louis tarafından Doğu Akdeniz'e gönderilmiş çok ünlü bir botanikçidir. Bu botanikçinin sözkonusu gezisinde topladığı bitkilerden binlercesi, günümüzde bahçelerin gözbebeği haline gelmiş bitkilerdir ve kurutulmuş örnekleri bitki müzelerinde muhafaza edilmektedir...

• İki Türlü Bitki Kolleksiyonu Vardır

1- Canlı Bitki Kolleksiyonculuğu,
2- Kurutulmuş Örnekler Kolleksiyonculuğu

Canlı Bitki Kolleksiyonculuğu; işin bilimsel yönü yanında bazı ender rastlanan bitki soylarının tükenmesinin önüne geçmek bakımından çok önemli bir uğraştır. Bitkileri tanımak ve onlar hakkında bilgi edinmenin en iyi yollarından birisi olarak ta ifade edebiliriz bu uğraşıyı... Ancak şunu da gözardı etmemek gerekir. Bitkilerin doğal yaşama alanlarında korunması esas olmalıdır. Birçok ülkede bu konuda çeşitli yasalar vardır ve hiçbir yabani bitki, gerekli izin alınmaksızın köküyle sökülemez, toplanamaz...

Kurutulmuş bitki örnekleri kolleksiyonculuğu; ise aslında doğaya meraklı herkesin yapabileceği bir uğraştır. Bitkilerin doğal yaşama ortamlarında zarar görmemesine dikkat ederek toplanacak örnekler özel bitki presleri ile preslenerek özel olarak kurutulur. Bu şekilde kurutulmuş örnekler uzmanların incelemesine de sunulabilir. Kaliteli ve bilimsel değeri olan bir kolleksiyon yapmak amacıyla öncelikli olarak şu malzemeler gerekir;

1. Bitki Presi,
2. Kurutma Şişesi,
3. Budama Makası,
4. Kurutulmuş Örnek Kutusu,
5. Büyüteç,
6. Makas,
7. Resim tablası ve kalemler,
8. Tohum ve yaprak zarfları,
9. Naylon muhafaza torbası,
10. Fotoğraf Makinası

Kolleksiyon yapmak amacıyla, doğada yapılan güzel geziler sonucunda toplanan bitki örnekleri önce bitki presi ile preslenir ve kurumaya bırakılır. Daha sonra kurumuş örnekler ya kurutma şişesinde muhafaza edilir yada muhafaza kutusuna vs. yerleştirilir. Her durumda da; bitkiyi kimin, nerede ve ne zaman bulduğu not edilmeli ve örnek öyle saklanmalıdır. Kurutulmuş bitki örneği uzmanlar tarafından ayrıntılı olarak incelenmek istendiğinde bu bilgiler önemli olabilir...

Alıntı:

Ağaçlar, yaprakları olmasaydı yükseklere ulaşamazdı. Çünkü büyümek için gerekli şekerleri yapraklar üretir. Bir güneş pili gibi kullanılan klorofil (ki yaprağa yeşil rengi veren bir pigment maddesidir) karbon gazı ve su yardımıyla şeker üretmeye yarayacak ışık enerjisini kapma işini üstlenmiştir.

Okul ve okuduklarımda, yaprakların özelliklerini vs öğrendik de, ağaçların ne sayesinde boylandıklarını hiç düşünmemiştim.

Küçükken hoşuma giden formdaki yaprakları, kitap sayfaları arasına düzgünce koyup, kurutırdum. Yani bir nevi koleksiyonculuk yapardım

Güzel konu için teşekkürler @Kartal