Friedrich Wilhelm Nietzsche Alman Filozof (1844 - 1900)

[@Canan]

Tam adı: Friedrich Wilhelm Nietzsche
Doğumu: 15 Ekim 1844 Röcken- Lützen, Prusya Krallığı
Çağı: 19. yüzyıl felsefesi
İlgi alanları: Estetik, Etik, Metafizik, Nihilizm, Psikoloji, Ontoloji, Şiir, Değer teorisi, İstenççilik, Trajedi, Olgu-değer ayrımı, Anti-temelcilik, Tarih felsefesi
Önemli fikirleri: Apollon ve Dionysos, “Üstinsan”, Ressentiment, “Güç istenci”, “Tanrı öldü”, Bengi dönüş, “Amor fati”, Sürü içgüdüsü, Tschandala, “Son insan”, Perspektivizm, Efendi-köle ahlakı, Değerlerin yeniden değerlendirilmesi, Nietzscheci evetleme.
İmzası:
Ölümü : 25 Ağustos 1900

Friedrich Wilhelm Nietzsche, 15 Ekim 1844’te Almanya’nın küçük kasabalarından biri olan Röcken’de dünyaya geldi. Filolog, filozof, kültür eleştirmeni, şair ve besteci. Din, ahlak, modern kültür, felsefe ve bilim üzerine metafor, ironi ve aforizma dolu bir üslupla eleştirel yazılar yazmıştır. "Ebedi dönüş", "Amor fati", "Güç istenci" ve "Üst-insan" kavramlarını felsefe dünyasına kazandırmıştır. Çoğu edebiyat çevresince, Avrupa’nın en büyük yazarı olarak kabul edilmektedir. Yazdığı eserler zamana meydan okumuş ve 21. yüzyıl dahil tüm zamanların en fazla alıntı yapılan filozofu Friedrich Wilhelm Nietzsche olmuştur.

“Thus Spoke Zarathustra”(Böyle Buyurdu Zerdüşt), “Ecce Homo”, “Die Geburt der Tragödie aus dem Geiste der Musik” (Müziğin Ruhundan Tragedyanın Doğuşu), “The Twilight of the Idol”s (Putların Alacakaranlığı) önemli eserlerindendir.

Friedrich Nietzsche, 1882 ( Adolf Schultze çekimi )

Babası Karl Ludwig Nietzsche, Röcken Protestan Kilisesi'nde papazdı. Annesi Franziska Ehler'in babasının da papaz olması sebebiyle, Friedrich’in çocukluğunda din faktörü büyük rol oynadı.

Küçük yaşlarda, babasının sağlık durumunun kötü olması, Nietzsche’yi en çok üzen durumdu. O dönemde Karl Ludwig'in geçirdiği şiddetli migren ağrılarına kesin bir tanı konulamamıştı. Ancak, sonraları, rahatsızlığına hızlı biçimde ilerleyen bir beyin tümörünün neden olduğu saptandı.

1849 yılında, henüz 5 yaşındayken kör olarak hayatı sona eren babasının kaybı, onu derinden etkiledi. 1850’de annesi, kız kardeşi, anneannesi ve 2 teyzesiyle birlikte Naumburg’a yerleşti. 5 kadınla beraber yaşamak, onun kadınlar hakkındaki düşünceleri ile ilgili belirleyici unsurlar içermese de kişiliğinin oluşum sürecinde oldukça etkili oldu. Keskin düşünceler, önyargılar, zorlayıcı kurallar ve ağır dini eğitim ekseninde geçen çocukluğu onu kendi içine kapanık biri yaptı.

Düşünürken ( Naumburg'da, Holzmarkt önü.)

İlköğrenimini bu kentte Bürgerschule’de tamamladı. Oldukça çalışkan ve başarılıydı. Küçük yaşta, dinin yeterli çözümler getiremediği sorunlara yöneldi. Var oluş nedenleri hakkında kendi kendisine sorular soruyordu. Katı geleneklere sahip kadınlardan oluşan ailesinin tutumu nedeniyle, Nietzsche'nin duygularının derinliklerinde bu uzun ve bunalımlı yılların izleri kaldı. Nietzsche, o yıllarda müzikle de yakından ilgilenmeye başladı ve Robert Schumann'ın etkisinde romantik kompozisyon çalışmaları yaptı.

“Thus Spoke Zarathustra”(Böyle Buyurdu Zerdüşt), “Ecce Homo”, “Die Geburt der Tragödie aus dem Geiste der Musik” (Müziğin Ruhundan Tragedyanın Doğuşu), “The Twilight of the Idol”s (Putların Alacakaranlığı)

önemli eserlerindendir.

[@Canan]

Nietzsche 18 Yaşında ( 1862 )

On üç yaşında, yani 1857’de ilk otobiyografisini yazan Friedrich Wilhelm Nietzsche’nin, kafasını kötülük olgusu kurcalıyordu. “Hiç bir adalete sığmayan, dünyadaki sayısız çatışma ve derin acı iyi bir Tanrıya nasıl mal edilebilirdi? Çocuğun küçük yaşta kaygı ile tanık olduğu, özellikle bedensel acı ve işkencelerin kaynağı neydi?” Bu kuşkular Nietzsche'nin bilincinde gelişecek, dört yıl sonra, 1861 yılında yazdığı ilk şiirin esin kaynağı olacaktı.

1858’de, burs kazanarak, Naumburg yakınlarındaki, Almanya'nın önde gelen Protestan yatılı okulu Schulpforta'ya yazıldı. Üstün başarı gösterdiği okulda, eski Yunan ve Roma klasik eserleri üzerine temel bir eğitim aldı. Arkadaşlarının “Küçük Protestan papazı” diye çağırdıkları Nietzsche, 1864’teki mezuniyetinin ardından aile geleneklerini devam ettirip papaz olmak için ilahiyat ve filoloji okumak üzere bonn Üniversitesi’ne gitti. Ancak bir yandan da inancını sorgulamaya devam ediyordu. Nietzsche’nin keskin zekâsı, içinde yaşadığı dünyanın çelişkilerini görmezlikten gelmesine engeldi. Bu dönemde kadınlar tarafından çevrelenmiş geçmişi ve atacağı adımlar ve yapacakları yine ailesi tarafından planlanmış geleceği ile ilgili düşünmeye başladı. Huzursuzdu, bilinçsiz bir isyan dürtüsü kişiliğine etki etmeye ve onu değiştirmeye başladı. Bonn’a geldikten kısa bir süre sonra o münzevi okul delikanlısı neşeli ve taşkın ruhlu bir üniversite öğrencisinin en iyi örneklerinden birine dönüştü. Herkesin giremediği özel öğrenci birliklerine girdi, arkadaşlarıyla içki içmeye başladı ve öğrenciler arasında yapılan eskrim düellolarına katıldı. Kaçınılmaz olarak bir düelloda yara aldı. Burnunun üstündeki küçük dikiş izi o günlerden kalmadır.

Nietzsche 17 Yaşında (1861)

Nietzsche aynı dönemde şu sonuca vardı: "Tanrı öldü". Bu yüzden tatil için eve döndüğünde dini ayinlere katılmayı reddederek, bundan böyle asla bir kiliseye gitmeyeceğini açıkladı. Aynı sebepten ilâhiyat eğitimine de son verdi. Öğretmeni, Friedrich Wilhelm Ritschl'in çalışmalarından çok etkileniyordu ve klasik filoloji üzerinde yoğunlaşmaya karar verdi. Bir sonraki yıl üniversitesini de değiştirerek Ritschl'in peşinden Leipzig'e gitti. Bu kentte hayatını değiştirecek olan iki önemli olay yaşadı.

Bunlardan biri, gittiği bir genelevde, daha sonraları zihinsel bulanıklığına neden olacak frengi mikrobunu kapmasıydı. Göründüğü doktor kendisinden gerçeği gizledi. (O dönemlerde bu adettendi, çünkü bu hastalık henüz tedavi edilebilir değildi.) Bu olaydan sonra, Nietzsche’nin kadınlarla olan cinsel ilişkilerine bir son verdiği sanılmaktadır.

İkinci olay ise, bir sahaf dükkânında oldu. Zira Nietzsche’nin düşünce dünyası, Arthur Schopenhauer'in ünlü yapıtı “İstem ve Tasarım olarak Dünya” yı bulmasıyla tamamen değişecekti. Schopenhauer’un kıssadan hisse çıkaran üslûbu ve bulaşıcı karamsarlığı onu çok derinden etkiledi. O yıllarda ünlü filozofun felsefesini derinlemesine inceleyen Nietzsche, yakın çevresine artık "Schopenhauer'cu" olduğunu açıklayacaktı.

Nietzsche Topçu eri iken ( 1868 )

Nietzsche’nin inanabileceği hiçbir şeyi kalmamıştı artık. Schopenhauer’un karamsarlığına ihtiyaç duyuyordu. Kendi doğasına tamamen uymasa da, onun dürüstlüğünü ve gücünü keşfetmişti. Ona göre, artık, pozitif düşünceler, karamsarlığı ancak güçlü olduklarında yenebilirlerdi. İleriye doğru giden yol Schopenhauer’den geçiyordu. Ancak Nietzsche’nin düşüncelerinde en belirleyici olan şey, Schopenhauer’un istemin temel rolü ile ilgili tasarımıydı.

Filolojiye duyduğu ilgi, okuldaki filolog öğretmenlerinin, hayatın aciliyetle cevap bekleyen sorunlarına karşı sergiledikleri kayıtsızlıktan dolayı oldukça azaldı. Henüz bir üniversite öğrencisiyken ne yaptığını sorgulamaya ve filolojiyi “Bir budala veya salak tarafından döllendirilen felsefe tanrıçasının bir hilkat garibesi” şeklinde tanımlamaya başladı . Ne yapması gerektiğini bilmiyordu. Kararsızlık ve çaresizlik içerisinde bunalarak, kimya öğrenimi almak, kankan dansını öğrenmek ya da sarı yavşan otu zehrini denemek için bir yıllığına Paris’e yerleşmek gibi fikirler arasında gidip geliyordu.

Nietzsche, Askerlik arkadaşları ile ( 1865 )

Tam bu sırada, gizlilik içerisinde (Çünkü Wagner hakkında, yetkililer tarafından daha sonra iptal edilse de, yirmi yıl önce devrimci tahrikleri yüzünden sürgün kararı çıkarılmıştı.) Leipzig’te bulunan besteci Richard Wagner ile tanışma şansını elde etti. 8 Kasım 1868’de gerçekleşen bu büyük karşılaşma sonrasında Nietzsche, onun müziğine hayranlık derecesinde ilgi duydu. Her ikisinin de dehasını kabul ettikleri Beethoven'a ve görüşlerini çok beğendikleri Schopenhauer’a duydukları hayranlık, onları birbirlerine yakınlaştırdı. Yaşam onları yan yana getirmişti.

Wagner, Nietzsche’nin babasıyla aynı yaştaydı ve kaynaklara göre ona şaşılacak derecede benziyor olmalıydı. Nietzsche, bilinçsizce de olsa çaresizlikle bir baba figürü arıyordu. Wagner, aynı zamanda, tasarımları kendi tasarımlarına bu denli uyan, karşılaştığı ilk kişiydi. O yüzden Wagner’in, Nietzsche üzerindeki etkisi o dönem büyük oldu.

[@Canan]

Bir yandan eğitimine de devam eden Nietzsche, Friedrich Wilhelm Ritschl’in yönetimindeki Rheinisches Museum dergisinde, yazıları yayınlanan tek diplomasız yazardı. Klasik diller öğrencisi olarak öyle başarılıydı ki, daha mezun olmadan Basel'de kendisine filoloji profesörlüğü önerilmişti. Sınav ve tez koşulu aranmaksızın sadece yazdığı yazılar ve Ritschl’in referansıyla üniversiteye kabul edilen Nietzsche, henüz yirmi dört yaşındaydı ve doktorası bile yoktu.

Erwin Rohde - Carl von Gersdorff - ve Friedrich Nietzsche (v.l.), Ekim 1871) Naumburg'da (Saale)

Filolojiye karşı geliştirdiği olumsuz düşüncelerine rağmen bu öneri kendisi için geri çevrilebilecek cinsten değildi. Nisan 1869’da Nietzsche, Basel’deki görevine başladı ve filoloji dersleri yanında felsefe dersleri de verdi. Yapmak istediği şey, her iki disiplinin kesişen yönlerini incelemek ve bundan hareketle, uygarlığın zayıf noktalarını irdeleyebileceği bir araç geliştirmekti. Nietzsche , kısa bir süre içerisinde üniversitede oldukça saygın bir konum edindi. Rönesans’ı tarihsel bir dönem olarak niteleyen ilk kişi olan büyük kültür tarihçisi Jacob Burchardt ile tanıştı. Burchardt, Basel’deki profesörler arasında onunla aynı tinsel seviyeye sahip olan tek kişiydi ve Nietzsche’nin hayatı boyunca saygı duyduğu insanlardan biri oldu.

(Haus in Sils-Maria ) Nietzsche, yaz aylarını bu evin bir odasında geçirirmiş. (1881–1888 )

1869 noeli için, Wagner, Nietzsche’yi, Liszts’in kız kardeşi CosimaVon Bülow ile birlikte yaşadığı yer olan Tibschen’e davet etti. Nietzsche geleceğin müziği olarak gördüğü Wagner bestelerine ve bilgin havasıyla onu çok etkileyen Wagner’in kendisine kayıtsız kalamıyordu. Noel için gittiği Wagner’lerde, ilk kitabı Die Geburt der Tragödie aus dem Geiste der Musik" i (Müziğin Ruhundan Tragedyanın Doğuşu) yazmaya başladı. İlkin Yunan dramını işleyecek, kitabın sonu da “Nibelungların Sonu” ile birleşecekti.

Lou von Salomé, Paul Rée ve Nietzsche (1882)

Sessizlik içinde, sadece kitabına odaklanabilmek için Alplere giden Nietzsche, Almanya ve Fransa arasında savaş başlamasıyla çalışmalarını sona erdirdi. Vatanseverlik duyguları ağır basan Friedrich Wilhelm Nietzsche, üniversiteden izin de alarak, sağlığı uygun olmadığı halde gönüllü sıhhiye eri olmak üzere 1870’te cepheye gitti. Çünkü Prusya için bu, Napolyon’un kazandığı zaferlerin intikamını almak, Fransa’yı mağlup etmek ve Almanya’nın Avrupa’daki egemenliğini sağlamlaştırmak için bulunmaz bir fırsattı. Nietzsche kitabını tamamlama duygusunun bile önüne geçen vatanseverliğiyle ilgili sonraları şunları söyleyecekti: “Karşımızda devlet var. Başlangıcı insana utanç verici. Çünkü devlet insanların çoğu için kurumak bilmeyen bir acı kuyusu, ikide bir buhranlara salarak onları tüketen bir alev. Ne var ki, çağırmaya görsün, ruhlarımız kendilerini unutuyor; kanlı çağrısına yığınlar koşa koşa gidiyor, kahraman oluyorlar.”

Nietzsche'nin, Heinrich Köselitz'e yeni kitabının duyurusu

Cepheye giderken, Frankfurt’ta, oldukça gösterişli biçimde resmi geçit yapan bir süvari birliği görmüştü. Bütün felsefesini yaratacak hayalin ve görüntünün o an doğduğunu söylemiş ve bunu şu sözlerle ifade etmişti: “En güçlü ve en yüksek yaşama isteminin sefil bir var oluş mücadelesinde değil, savaş isteminde, güç isteminde, yenmek isteminde olduğunu duydum ilk defa.” Bu düşünce, onun “Güç İstemi” kuramının tohumu olacaktı ve oluşumundaki militarist kaynağı hiçbir zaman inkar etmeyecekti.

Komutanları Bismarc ve Moltke, Fransızları hezimete uğratırken, Nietzsche’nin etrafı savaşın acımasız gerçekleriyle sarılıydı. Kolları ve bacakları kurşun yaralarıyla bezeli ve etleri çürümeye başlayan askerler arasında kalan Nietzsche, onlara elinden geldiği kadar yardımcı olmaya çalışmıştı. Yaralı askerlerle yaptığı bir tren yolculuğu sonrasında hastalanan Nietzsche’ye dizanteri ve difteri teşhisleri konuldu. Savaş alanında geçirdiği 2 aydan sonra sağlığının bozulması nedeniyle Basel’e geri döndü. Sağlığıyla ilgili olan tüm sorunlara rağmen, okuldaki görevine kısa bir süre sonra yeniden başlayan Nietzsche, bir yandan da savaş öncesi başladığı “Müziğin Ruhundan Tragedyanın Doğuşu” isimli ilk kitabını tamamlamaya çalışıyordu. Kitap 1872’de yayınlandı. Yunan kültürünün parlak ve alabildiğine özgün analizini yaptığı bu eserinde, Apolloncu ve Diyonisoscu güçleri inceledi. Ona göre Yunan tragedyası bu iki unsurun kaynaşmasından ortaya çıkmış ve sonunda Sokrates’in sığ rasyonalizmi tarafından yok edilmişti.

Nietzsch'ye, Zerdüş'ü yazmasına, Yukarı Engadine'deki bu taşın ilham verdiği söylenir.

1872 ve 1876 yılları arasındaysa Nietzsche , “David Strauss: the Confessor and the Writer”, “On the Use and Abuse of History for Life”, “Schopenhauer as Educator” ve “Richard Wagner in Bayreuth” isimli çalışmalarından oluşan toplam 4 denemesini yayınladı.

1878’de ilk bölümünü Voltaire’e adadığı kitabı, "Menschliches, Allzumenschliches"i (İnsanca, Pek İnsanca) çıkardı. Kitapta metafizikten ahlaka, dinden sekse kadar Nietzsche’nin farklı konulardaki düşünceleri aforizmalar şeklinde ifade edilmişti ve bu kitapta felsefesi çok açık olarak Wagner ve Schopenhauer’dan ayrılıyordu. Deussen ve Rohde’le olan arkadaşlığında da soğuk rüzgarlar esmesine neden olan bu değişimden sonra, Nietzsche evlenmek üzere eş bulmaya çalıştı, ancak başarılı olamadı.

[@Canan]

1879’da uzun yıllardır sürmekte olan sağlık problemleri iyice arttı. Zira çocukluğundan bu yana miyop olan filozofun bu sorunu geçici körlüğe neden oluyordu. Migren ve şiddetli mide ağrılarıyla birlikte sağlığı iyice bozulduğu için üniversitedeki görevinden istifa etmek zorunda kaldı. Çünkü, 1868’deki binicilik kazası ve 1870’teki hastalıkları üst üste gelince, üniversiteden aldığı izinlerin süresi uzamaya ve zaman içinde düzenli bir çalışma için imkansız duruma gelmeye başlamıştı.

İstifasından sonra sağlığı için uygun iklim arayışına girdi ve sık sık seyahat etti. Farklı şehirlerde yaşayıp bağımsız yazar olarak çalışmaya başladı. Yazları İsviçre’deki St. Moritz yakınındaki Sils Maria, İtalya’daki Cenova, Rapolla, Turin ve Fransa’daki Nice şehirlerinde geçirmeye başladı. Özellikle bu dönemde kız kardeşiyle olan ilişkisi bir küs bir barışık şekilde devam etti. Basel’de bir pansiyonda yaşıyordu ve arkadaşlarından yardım alıyordu. Aynı zamanda Nietzsche’nin üniversitede sekreterliğini de yapmış olan eski öğrencisi Peter Gast ve Overbeck hayatının sonuna kadar ona sadık kalan arkadaşları olacaktı. Malwida von Meysenbug ise ona anne gibi davranmaya devam ediyordu.

Daha sonra Nietzsche, müzik eleştirmeni Carl Fuchs ile bağlantı kurdu. Hayatının en yaratıcı döneminin başında olan filozof, 1878’de yayınladığı “Menschliches, Allzumenschliches”dan sonra 1888’e kadar her yıl bir kitap yayınladı. 1880’deki “Mixed Opinions and Maxims”’den sonra 1881’de “The Wanderer and His Shadow”’u çıkaran Nietzsche’nin bu iki kitabı da, Menschliches, Allzumenschliches’in ikinci versiyonu olarak görüldü.

“Daybreak: Reflections on Moral Prejudices” (1881), “The Gay Science” (1882) kitapları yayınlandıktan sonra, Paul Ree ve Malwida von Meysenbug’un sayesinde Lou Salome ile tanıştı. Thuringia’da birlikte bir yaz geçiren ikiliye Nietzsche’nin kız kardeşi Elizabeth de eşlik etti. Salome, Nietzsche’yi bir partnerden çok öğretmen gibi görüyordu. Ancak filozof Salome’e aşık oldu ve ortak arkadaşları Ree’ye rağmen, onun peşinden koşmaya devam etti. Salome, Nietzsche’nin evlenme teklifini reddettikten sonra ilişkileri sona erdi. Kardeşi Elizabeth’in annesiyle birlikte sürekli olarak Salome hakkında tartışmaları, tekrarlayan hastalık nöbetleri ve onu canından bezdiren intihar düşüncesi ile oldukça bunalan Nietzsche, “Thus Spoke Zarathustra”’nun da (Zerdüşt Böyle Buyurdu) ilk bölümünü 10 günde yazacağı Rapolla’ya kaçtı.

Felsefik bağları Schopenhauer’dan tamamen koptuktan ve Wagner’la sosyal ilişkileri bittikten sonra bu durum Thus Spoke Zarathustra’ya da yansıdı. Kitabın farklı ve yeni bir stili vardı, bu stil okuyucusunda kitaba karşı bir yabancılaşma hissi oluşturmuştu. Tepkilerin niteliği sadece kibarlık olsun diye kitabın kabul edildiği yönündeydi ve Nietzsche bunu fark etti. Bu durumdan sık sık şikayet eden filozof, kitapları çok az satılmaya başladığı için yayıncısıyla sorunlar yaşadı ve 1885’te, Zarathustra’nın dördüncü bölümü için sadece 40 kopya bastırabildi. Kitap, aralarında Nietzsche’nin yakın arkadaşlarının bulunduğu sınırlı bir kitleye dağıtıldı.

1886’da kendi çabasıyla “Beyond Good And Evil”ı (İyinin ve Kötünün Ötesinde) yayınladı. 1886-1887 yılları arasında, ilk çalışmaları “The Birth of Tragedy”, “Human, All Too Human”, “Daybreak” ve “The Gay Science’ın ikinci baskılarının yayınlanması, Nietzsche’nin, çalışmalarının zaman içinde beklediği karşılığı bulacağı yönündeki inançlarını arttırdı. Bu yıllarda Meta von Salis, Carl Spitteler ve Gottfried Keller’la tanıştı.

[@Canan]

Fotoğraf: Hans Olde, Hasta Nietzsche, (1899) ortaları.

3 Ocak 1889'da Nietzsche, zihinsel bir çöküş yaşadı. Turin sokaklarında toplumsal kargaşa çıkardığı için, etraftaki iki polis onun yanına geldi. Gerçekte orada tam olarak ne olduğu bilinmiyor fakat Nietzsche'nin ölümünden sonra ortaya çıkan hikayeler, Nietzsche'nin, Piazza Carlo Alberto çıkışında bir atın kırbaçlanmasını görmesi üzerine, atı korumak için ona koşup boynunda sarıldığı ve sonra yere yığıldığı üzerinedir.

Çöküşünü yaşadığı rivayet edilen yer olan Piazza Carlo Alberto'un karşısından göründüğü şekliyle, Nietzsche'nin Turin'deyken kaldığı ev (arkaplanda sağda). Solda Palazzo Carignano'nun arka cephesi görülüyor.

Bunu takip eden günlerde, Nietzsche Wahnbriefe ("Delilik Mektupları") olarak bilinen kısa yazıları yazıp birkaç arkadaşına (Cosima Wagner ve Jacob Burckhardt da dahil) gönderdi. Yazıların çoğu "Dionysos" olarak imzalanmıştı. Eski arkadaşı Burckhardt'a Nietzsche şöyle yazmıştı: "Caiaphas'ı zincirlere vurdum. Ayrıca geçen yıl Alman doktorlar tarafından çok bitkin bir halde çarmıha gerildim.

Peter Gast, Nietzsche'nin çöküşünden sonra yazılarını "düzeltecekti" ve onayı olmadan da öyle yaptı; bu hareketi modern bilimciler tarafından şiddetle eleştirilmektedir.

Wilhelm, Bismarck ve tüm antisemitistler ortadan kaldırıldı." Ayrıca Alman imparatoruna, vurulup Avrupa güçlerini Almanya'ya karşı askeri harekete geçmeye çağırmak için Roma'ya gitmesini komuta etmişti.

6 Ocak 1889'da Burckhardt, Nietzsche'den aldığı mektubu Overbeck'e gösterdi. Bir sonraki gün Overbeck benzer bir mektup daha aldı ve arkadaşlarının Nietzsche'yi Basel'e geri götürmeleri gerektiğine karar verdi. Overbeck Turin'e gidip Nietzsche'yi Basel'de bir psikiyatri kliniğine getirdi. İşte o zaman Nietzsche'nin tamamen, ciddi bir zihinsel hastalığın pençelerine kapılmış olduğu anlaşıldı ve bunun üzerine annesi Franziska onu Otto Binswanger'ın yönetiminde Jena'daki bir kliniği naklettirmeye karar verdi.

1889 kasımından 1890 şubatına kadar, sanat tarihçisi Julius Langbehn Nietzsche'yi doktorların yöntemlerinin Nietzsche'nin durumunu düzeltmede yetersiz kaldığını ileri sürerek kendisi tedavi etmeye çalıştı. Tedaviyi gizlilik içinde sürdürmesi kendisine olan güvenin sarsılmasına yol açana kadar Langbehn'in Nietzsche üzerindeki kontrolü artarak devam etti.

1890 martında Franziska Nietzsche'yi klinikten aldırdı ve 1890 mayısında onu Naumburg'daki kendi evine götürdü. Peter Gast, Nietzsche'nin çöküşünden sonra yazılarını "düzeltecekti" ve onayı olmadan da öyle yaptı; bu hareketi modern bilimciler tarafından şiddetle eleştirilmektedir.
Leonard Sax, tıbbi kanıtları inceledikten sonra bunun sifilis değil, sağ taraflı retroorbital beyin zarı tümörü (menenjiyom) olduğuna hükmetmiştir ve Nietzsche'nin bunamasının en akla yatkın açıklaması bu olmuştur. Orth ve Trimble ise frontotemperal demans teşhisini koydu. Diğer birkaç kişi ise CADASIL adlı bir sendrom ileri sürmüştür.

1898 ve 1899'da Nietzsche, en az iki kere daha inme geçirerek konuşamaz ve yürüyemez hale gelecek şekilde felç kaldı. 1900 ağustosunun ortalarında zatürreye yakalandıktan sonra 24-25 Ağustos gecesi bir başka inme geçirdi ve 25 Ağustos öğlesinde öldü.

Elisabeth onu Röcken bei Lützen'deki kilisede babasının yanına defnettirdi. Arkadaşı Gast, cenaze konuşmasında "Kutsal olsun adın tüm kuşaklar için!" dedi. Nietzsche, Ecce Homo`da (cenaze yapıldığı zamanda hala yayımlanmamıştı) bir gün adının "kutsal" olarak anılmasından nasıl korktuğunu yazmıştı.

Elisabeth Förster-Nietzsche, Nietzsche'nin yayımlanmamış notlarından, Güç İstenci`ni derledi ve yayımladı. Elisabeth, Nietzsche'nin daha önceki taslaklarını kendi isteğince birleştirdiği ve bu materyalle büyük imtiyaz sahibi olduğu için, ortak görüşe göre bu kitap Nietzsche'nin niyetini yansıtmamaktadır. (Örneğin Elisabeth, Nietzsche'nin Deccal'inde İncil'den bir pasajı aynen yazdığı 35. aforizmayı kaldırmıştır.) Gerçekten de Nietzsche'nin Nachlass'ının yayımcısı Mazzino Montinari, bu yapılanı bir tahrifat olarak adlandırmaktadır.

Friedrich Wilhelm Nietzsche'den Aforizmalar

“Beni öldürmeyen şey, beni güçlendirir.”

“Kendi alevlerinizde yanmaya hazır olmalısınız: Önce kül olmadan kendinizi nasıl yenileyebilirsiniz?”

“Ümit en son kötülüktür, çünkü işkenceyi uzatır.”

“Uçurumları sevenin kanatları olmalı.”

“Nedeni olan nasıla katlanır.”

“Sevilmiş olma isteği kendini beğenmişliklerin en büyüğüdür.”

“Kadının nasıl bir nimet olduğunu tüm derinliğiyle hissetmek gereklidir.”

“Müziksiz hayat bir hatadır.”

Kaynak
Kaynak

[@Türkü]

Böyle Buyurdu Zerduş kitabı zamanın çok sonrasından yazılmış gibi gelmişti bana okuduğumda. En çok basılan ve farklı dillere çevrilen kitapların başında yer alıyor. Sıradanlığa adeta meydan okuyor.


Teşekkürler Canan,çok kapsamlı bir sunum hazırlamışsın.

[@Hasat]

Ellerine sağlık Canancım