Siyahi Firavunlar

[@Basakca]

Siyahi Firavunlar

Eski Mısır'ı 75 yıl boyunca yöneten Nübyeli krallar, ülkeyi yeniden birleştirip bir imparatorluk kurdu. Onlarınki, tarihin yakın zamana dek gölgede kalmış bir bölümüydü.
İÖ 730'da Piye adında bir adam, Mısır'ı Mısır'dan kurtarmanın tek yolunun onu istila etmek olduğuna karar verdi. Bir kurtarıcı gelene kadar her yer fena halde kana bulanacaktı.

"Ahırınızdaki en iyi atları hazırlayın"diye emir verdi komutanlarına. O muazzam piramitleri inşa eden muhteşem uygarlık yoldan çıkmış, küçük kabile şefleri tarafından parçalanmıştı. Piye, yirmi yıldır Afrika'daki büyük bölümü günümüz Sudan'ında yer alan Nübye bölgesinde kendi krallığını yönetiyordu. Ama kendisini aynı zamanda Mısır'ın gerçek hâkimi, II. Ramses ve III. Tutmosis gibi firavunların uyguladığı ruhani geleneklerin meşru varisi olarak görüyordu. Piye belki de Aşağı Mısır'a hiç gitmediği için onun bu iddiasını ciddiye almayanlar da vardı. Ve şimdi Piye, yozlaşan Mısır'ın boyun eğişine ilk elden tanık olacak, daha sonra da "Aşağı Mısır'ın güçlü parmaklarımın tadına bakmasına izin vermeliyim"diye yazacaktı.

Piye'nin askerleri Nil Nehri'nin kuzeyine yelken açtı. Yukarı Mısır'ın başkenti Teb'de karaya çıktılar. Kutsal topraklarda savaşa girmenin bir adabı olduğuna inanan Piye, askerlerine savaştan önce Nil'de yıkanarak arınmalarını, en kaliteli keten giysilerini kuşanmalarını ve vücutlarına kendi koruyucu tanrısı olarak tanımladığı koç başlı güneş tanrısı Amon'a adanan Karnak'taki tapınağın suyundan serpmelerini söyledi. Piye kendisi de bir ziyafet verdi ve Amon'a kurbanlar sundu. Böylece günahlarından arınan komutan ve adamları, yollarına çıkan bütün ordularla savaşmaya başladı.

Bir yıl süren seferin sonunda Mısır'daki bütün liderler silahlarını bıraktı. Aralarında Piye'ye haberci göndererek, "Merhametli ol! Bu utanç günlerinde senin yüzüne bakamam; ateşinin karşısında duramam, haşmetinden korkarım"diyen Nil deltasının güçlü kabile şefi Tefnahte de vardı. Yenilenler, hayatlarına karşılık Piye'den kendi tapınaklarında ibadet etmesini, en değerli mücevherlerine el koymasını ve en iyi atlarını almasını istedi.

O da bu isteklerini yerine getirdi. Ve ardından, tir tir titreyen yeni tebaasının önünde, "İki Ülkenin Efendisi" olarak henüz kutsanmış olan Piye, beklenmedik bir şey yaptı: Ordusunu ve savaş ganimetlerini toplayıp güneye, Nübye'ye yelken açtı ve bir daha da Mısır'a dönmedi.

Piye 35 yıl süren hükümdarlığının ardından İÖ 715'te yaşamını yitirdiğinde, tebaası onu isteklerine uygun olarak yanında çok sevdiği dört atı ile birlikte Mısır tarzı bir piramide gömdü. 500 yıldan uzun süredir ilk kez bir firavun bu şekilde gömülüyordu. Ne yazık ki, önemli başarılar kazanan bu büyük Nübyelinin yüzü kelimenin gerçek anlamıyla tarihin sayfalarından silindi. Mısır'daki fetihlerinin anısına, granit taş levhalara ya da stellere özenle kazınmış betimlerinin ortadan kaldırılmasının üzerinden çok zaman geçti. Nübye'nin başkenti Napata'daki tapınakta yer alan rölyefte Piye'nin sadece bacakları duruyor. Görünüşü hakkında öğrenebildiğimiz tek şey var, o da teninin siyah olduğu.

Piye, siyahi firavunlar diye anılan ülkenin 25. Hanedanı'nın bir üyesi olarak Mısır'ı üç çeyrek yüzyıl boyunca yöneten bir dizi Nübye kralının ilkiydi. Gerek Nübyeliler gerekse düşmanlarının steller üzerine kazıdıkları yazıtlardan, bu hükümdarların kıta üzerinde bıraktıkları büyük ayak izlerini saptamak mümkün. Siyahi firavunlar, parçalanan Mısır'ı yeniden birleştirip ülkeyi görkemli anıtlarla donattılar ve güneyde günümüz Hartum'undan, kuzeyde Akdeniz'e kadar uzanan bir imparatorluk kurdular..

[@Basakca]

Eski Mısır' İÖ 8. ve 7. yüzyıllarda yöneten en büyük Nübye krallarından biri -ve sonuncusu- Taharka adlı firavundu. Nil kıyıları boyunca eski tapınakları yeniden ihtişama kavuştururken, bir yandan da ülkeyi kuzeyden istila eden Assurlular'ı püskürtmeye çalıştı.

Fotoğraf : Kenneth Garret

Nübyeli firavunlar ve eşleri, Taharka'dan başlayarak, kendi yurtlarında Mısır tarzı piramitlere gömüldü. Bu anıt mezarlar günümüz Sudan'ında yer alıyor -o dönemde ise önde gelen siyaset ve ticaret merkezi Napata'nın yakınlarındaydı.

Çizim: Gregory Manchess

Nübye Kralı Piye komutasındaki askerler, İÖ 730'da Nil Nehri boyundaki kentleri teker teker ele geçirdikten sonra, alevli okları ile surlarla çevrili başkent Memfis'e saldırıyor. Piye, Mısır'ın meşru varisi olduğunu öne sürerek, kendisine II. Ramses (heykeller) gibi güçlü firavunları örnek aldı. Kuzeydeki yönetimi yenilgiye uğratarak Mısır'ı yetmiş beş yıl boyunca Nübye hâkimiyeti altında birleştirdi.

Fotoğraf : Kenneth Garret
Mısır Müzesi, Kahire

Yaklaşık 50 santimetre yüksekliğindeki ahşap maket, sıra halinde yürüyen Nübyeli okçuları betimliyor. Yaklaşık İÖ 2000'e denk gelen bu dönemde Mısır kargaşa içindeydi ve birçok yerel kabile şefi, ordusunda dövüşmek üzere hem Nübyeli ve hem de yabancı askerler tutmuştu.

Fotoğraf : Kenneth Garret
Güzel Sanatlar Müzesi, Boston (ABD)

El Kurru'da bulunan, olasılıkla Mısırlılar tarafından Kral Piye'ye hediye edilmiş kuvars tılsımı bir tanrıça taçlandırmış.

Nübye krallarının boyları üç metreye varan heykelleri Kerma'da (Sudan) bulundu. Mısır kralı II. Psamtek'in İÖ 593 dolaylarında düzenlediği akınlarda tahrip edilen bu heykellerin parçaları yeniden bir araya getirildi.

Yeni Krallık döneminin firavunlarından I. Tutmosis'in Nübye'yi ele geçirmeye yönelik başarılı harekâtından sonra Nil'in Üçüncü Çağlayanı'nda kayalara kazınmasını emrettiği yazıtlar, bu hükümdarın adını ve unvanlarını belirterek zaferini kutluyor. Mısır'ın Nübye üzerinde egemenlik kurmasını simgeleyen mesaj, nehrin yukarılarına doğru yolculuk yapan herkesin oradaki zorlu dönemeci geçmek için yavaşladığı sırada açık seçik görmesi için yazdırılmıştı.

Fotoğraf : Kenneth Garret
Nübye Müzesi, Assuan, Mısır

Artık başı olmayan bu kil kadın figürinin temelinde, yaklaşık İÖ 1700 Nübye'sinin yerli çoban kültürü yatıyor.

[@Basakca]

Lahtinin üzerinde saçı yapılırken betimlenen Kraliçe Kawit, 11. Hanedan firavunu II. Mentuhotep ile diplomatik evlilikler yapmak üzere Nübye'den gönderildiği sanılan soylu kadınlardan biriydi.

Geriye sadece ana hatları kalmış olan Büyük Amon Tapınağı, belki de Nübye başkenti Napata'nın kalıntılarını örten bir hurma korusuna doğru uzanıyor. Mısırlılar büyük olasılıkla I. Tutmosis'in İÖ 1502'deki askeri fethi sırasında buraya küçük bir tapınak yaptırmıştı; ama İÖ 8. yüzyılda, şimdi çöl kumlarının örttüğü görkemli yapıyı inşa ettirenler Nübyelilerdi.

Taharka'nın, Cebel Barkal'da yaptırdığı, Amon'un eşi tanrıça Mut'a adanan tapınak, kuzey Mısır'dan Nübye'ye uzanan imparatorluğunda gerçekleştirdiği imar kampanyasının bir parçasıydı.

Cebel Barkal'da, bir erken dönem sarayı olarak bilinen yapıdaki kraliyet kabul salonunda kazı çalışmalarının başladığı ilk günde, kazı alanı direktörü Pawel Wolf üstüne Nübyelilerin Tanrı Amon sembolü olan koçbaşlarının oturtulduğu sütunları örten kumları temizliyor. Bu yapının boyutları hâlâ bilinmiyor, ama uzmanlar Mısır firavunu II. Ramses'in binayı ilk biçimiyle yaptırdığı ve daha sonra Nübye krallarının binayı dört kez yeniden inşa ettirdiğini düşünüyor.

Nübye, Eski Mısır'ın başlıca altın kaynağıydı. Teb'de, Kral Tutankhamon'un Nübye'deki Huy adlı genel valisinin mezarında yer alan bu betimlemede Nübye kraliyet ailesi, hürmetlerinin bir ifadesi olarak hükümdarlarına geçit töreniyle altın halkalar sunarken gösteriliyor.

Nübye, Mısır üzerindeki hâkimiyetini yitirmesinden yüzyıllar sonra dahi, komşusundan aldığı geleneği sürdürerek kraliyet mezarlarını -Meroe'deki restore edilmiş bu örnekler gibi- piramitlerle donatmayı sürdürdü.

Nübyeli hizmetkârın ahşap figürini, 6. Hanedan krallarından II. Pepi'nin Meir'deki mezarına kralla birlikte gömülmüş. Akademisyenler çağdaş ırk anlayışının o dönemde geçerli olmadığı görüşünde.

Kral Tutankhamon'un büyükannesi, güçlü Kraliçe Tiye'nin ataları Nübyeli miydi? Zamanın kararttığı bu ahşap büst bu iddiaların esin kaynağı oldu.

Mısır'ın Nübyeli kralı karşısında İÖ 674'te kazandığı zaferin anısına granit üzerine heybetli bir figürü yapılan Assur kralı Asarhaddon, yazıtta "Taharka'yla kanlı çatışmalarda hiç aralıksız gün boyu dövüştüm;... bütün tanrıların laneti üzerinde olsun" diye aktarır. Yanına alıp Assur'a götürdüğü insanları ve malları sıralar. Boynuna ip geçirilmiş halde fatihin önünde diz çöken figür büyük olasılıkla bu kişilerden biri olan tahtın varisi Nübyeli Uşankuru'yu tasvir ediyor.

[@Anjelik]

Mısırın gizemi ne zaman çözülecek?? Heykellerdeki gözbebeği kabartması çok ileri medeiyet göstergesi...

Emeğine sağlık Başakca...

[@yükselen]

Harika eserler, fakat yerli yerinde değil, sergilendiği müzelere bakacak olursak, Hepsi değişik ülke ve değişik müzelerde,sadece mısır tarihi değil, Hint tarihi ve Mitolojisinin önemli parçaları da dışarda hatta bizim Roma imparatorluğun dan Tutunda Osmanlı imparatorluğunun, çok önemli parçalarıda dışarda, bence,bu Parçaları yerli yerine koyarlarsa, bu dünyanın sorunlarından,biraz olsun Kurtuluruz Diye düşünüyorum, eski bir efsaneye göre bunları çalan veya satan veya kendi Ülkelerinden dışarı çıkaranlar için lanetlenmiş olarak yaşarlarmış.

[@Sevda]

Fotoğraflara bakarken , hikayeyi okurken ve aynı anda müziği dinlerken ben de girmiş kadar oldum savaşa

Emeğine sağlık Başakça çok güzel bir konu.

[@Liaaa]

Mısır tarihindeki bu baş yapıtları bizlere tanıttığın için, teşekkürler Basakca.

[@Ekin]

Harika bir konu. Emeğine sağlık Basakça Bilmediğim birşey öğrendim yine.

Teşekkürler...