İşte Dünyanın İlkleri

[@Karagöz]

Dünyanın İlk Dijital Kamerası(1975)

1975 yılının Aralık ayında, Kodak mühendislerinden Steve Sasson, yıllar sonra fotoğrafçılıkta devrim yaratacak bir şey icat etti: Dünyanın ilk dijital kamerası. İcat bir tost makinası büyüklüğündeydi, sadece siyah beyaz çekim yapabiliyordu ve fotoğrafları içindeki kasete kaydetmesi 23 saniye sürüyordu.

***







Dünyanın İlk Moteli (1925)

Motel Inn California’nın San Luis Obispo kentindeki Motel Inn, dünyanın ilk moteli. 1925’te Los Angeles’lı mimar Arthur Heineman tarafından inşa edildi. Heineman aynı zamanda motor otel anlamına gelen “motel” kelimesinin de mucidi. Motel Inn, bugün hala hizmet veriyor.

***







Dünyanın İlk Albüm Kapağı (1938)

Rodgers and Hart’tan Smash Song Hits 23 yaşındaki tasarımcı Alex Steinweiss Columbia Records için ilk albüm kapağını icat etmeden önce albümler düz kahverengi ambalajlarda satılıyordu. “Smash Song Hits by Rodgers and Hart” dünyanın ilk albüm kapağı.

***







Dünyanın İlk Romanı (1007)

Tale of Genji, bin yıldan fazla süre önce, 1007’de, Japon meclisi üyesi bir bayan dünyanın ilk romanı sayılan esere imza attı. Romantik şiirlerle dolu olan, 75 yıllık bir zaman dilimi ve 350’den fazla karakter içeren “Tale of Genji”, bir imparatorun oğlunun aşk arayışını ve bu yolda karşılaştığı kadınları konu ediyor.

***







Dünyanın İlk İnternet Sunucusu ve İnternet Sitesi (1990)

Dünyanın ilk internet sunucusu ve internet sitesi, Cern’deki bir NeXT bilgisayarda Tim Berners-Lee tarafından çalıştırıldı.

***







Dünyanın İlk Motorsikleti (1885)

Daimler'ın "Motorsiklet Arabası" İlk motorsiklet, Alman mucitler Gottlieb Daimler ve Wilhelm Maybach tarafından, 1885’te Stuttgart’ta yaratıldı. Mucitlerinin bu icada “motorsiklet araba” ismini vermelerine aldanmayın. “Motorsiklet araba” motorize edilmiş bisikletten başka bir şey değildi! Bu icat aynı zamanda dünyanın ilk petrolle çalışan taşıtı.

***







Dünyanın İlk Röntgeni (1895)

Röntgen’in Eşinin Eli 1895 yılında Wurburg Üniversitesi profesörü Wilhelm Conrad Röntgen, deney yaparken duvarda herhangi bir lamba tarafından oluşturulamayacak bir parlaklık keşfetti ve bu ışığa X-ray(X ışını) adını verdi. Sonraları, bu ışınla duvar arasındaki cisimlerin, duvarda gölgeler ve şekiller oluşturduğunu fark etti. Karısının elini bir fotoğraf levhasının üzerine koyup X-ray ‘le dünyanın ilk röntgenini çeken Röntgen, bu icadıyla Nobel Ödülü kazandı.

***







Dünyanın İlk Bilgisayar Faresi (1964)

Dünyanın ilk bilgisayar faresi 1964’te Douglas Engelbart tarafından icat edildi. Dikey yerleştirilen 2 çarktan oluşan fare ergonomikti, tuşları çok iyi yerleştirilmişti ve tahtadan yapılmıştı.

***







Dünyanın İlk Gökdeleni (1885)

Chicago'daki Home Insurance Building Benzersiz mimarisi ve ağırlığa dayanıklı iskeleti dolayısıyla dünyanın ilk gökdeleni sayılan Home Insurance Building, 1885’te Chicago’da inşa edildi. 10 katlıydı ve 42 metre yüksekliğindeydi.

***







Dünyanın İlk Tasarım Arabası (1938)

Buick Y-Job 1938’de General Motors’un tasarımcısı Harley Earl tarafında dizayn edilen Buick Y-Job, birçokları tarafından ilk tasarım arabası olarak kabul ediliyor. 1950’lere kadar kullanılan araba, makine gücü ile çalışan gizli farlara, ateşli silah görünümüne, kaplama tamponlara ve çıkıntısız kapı kollarına sahipti.

***







Dünyanın İlk MP3 Çaları (1998)

MPMan 32MB 64MB’a kadar artırılabilen 32MB’lık hafizasıyla Eiger Labs MPMan, dünyanın ilk MP3 çaları. Boyutları 91x70x16.5mm.

***







Dünyanın İlk Bulmacası (1913)

1913 yılında, Arthur Wynne, dönemin en ünlü gazetelerinden New York World’ün 8 sayfalık haftalık bilmece ekini tasarlıyordu. Yılbaşı sayısı için “word-cross” adını verdiğini bulmacayı ilk defa çıkardığında, bunun sonradan nasıl bir çılgınlığa dönüşeceği hakkında hiçbir fikri yoktu.

***







Dünyanın İlk Mikro İşlemcisi (1971)

Intel 4004 1971 yılının Kasım ayında Intel firması mühendisleri Federico Faggin, Ted Hoff ve Stan Mazor, dünyanın ilk mikro işlemcisini tanıttı. Bu buluşla birlikte, bilgisayarların boyutlarının büyük olmasına neden olan bütün işlemler, küçük bir çipin içine sıkıştırılmış oldu.

***







Dünyanın İlk Dergisi (1731)

The Gentelmen’s Magazine Dünyanın ilk dergisi olan The Gentelmen’s Magazine (Erkeklerin Dergisi), 1731’de Londra’da basılmaya başladı. Derginin editörü Edward Cave, “magazine” (dergi) kelimesini ilk kez kullanarak literatüre kattı. Dergi 1907 eylülüne kadar basılmaya devam etti.

***







Dünyanın İlk Fotoğrafı (1826)

“Le Gras’ta Pencereden Bir Manzara” Kimya ve optik alanlarında yıllardır süregelen gelişmeler, dünyanın ilk fotoğrafına imkan tanıdı. 1826’da Fransız bilim adamı Joseph Nicéphore Niépce, evinin penceresinden görünen manzarayı içeren bu fotoğrafı karanlık odada, katranla kaplanmış bir levhayla, saatlerce uğraşarak çekti.

[@SuLTaN]

Arabaya bayıldım.

Aslında bir şeye "ilk" demek çok iddialı. Özellikle sosyal bilimlerde bu tabiri kullanmak salt doğruyu vermiyor bizlere. Çünkü bilmediğimiz, henüz ortaya çıkarılmamış bir eser de mevcudiyetini koruyor olabilir. O eser ortaya çıktığında da "ilk" dediğimizin ilk olmadığına şahit oluruz. Böyle bir şeyler işte.

Teşekkürler Karagöz.

[@Karagöz]

Tamam, sen başka bir tanım bul, "ilk" yerine onu yazalım

[@SuLTaN]

Sosyal bilimler için şöyle demeyi daha doğru buluyoruz: "İlk romanlardan, ilklerden; ilk tiyatrolardan..." Bu tarz kullanımlar yelpazeyi genişletiyor.

[@Karagöz]

Orjinal Mesaj Sahibi SuLTaN

Sosyal bilimler için şöyle demeyi daha doğru buluyoruz: "İlk romanlardan, ilklerden; ilk tiyatrolardan..." Bu tarz kullanımlar yelpazeyi genişletiyor.

Yanlış bilmiyorsam ilk tekil bir sıfattır. Sosyal bilimler burada yanlış bir tabir kullanıyor olmalı. Acaba Romanların "ler" ve "lar" eki alarak çoğaltılması da anlamsız olur kanaatindeyim. Çünkü tekil bir ismi ifade eden bir sıfat olduğundan, çoğul olarak kullanılması anlamda bozulmaya yol açar diye düşünüyorum. Bu konuda ne ddüşünüyorsunuz Sayın Sultan

[@SuLTaN]

Öncelikle şunu belirtmem gerekiyor ki, "ilk"e sıfat diyemeyiz. Kelimeler, kullanıldığı yere göre, bağlam içindeki göreviyle adlandırılır. "İlk roman" dersek sıfattır, "ilklerden" dersek ad görevindedir. Her kelime için geçerli bu. Bu açıklamadan sonra şunu anlamak ve kabul etmek de daha kolay olacaktır ki, görevi değişkenlik gösteren bu tarz kelimelere tekil çoğul göndermesi yapmak da pek doğru değildir. Bunları Prof. Dr. Kerime Üstünova'dan aldığım bilgilere dayanarak söylüyorum.

"-lar, -ler" çoğul eklerine gelince... Yukarıdaki yorumlarımı sosyal bilimler için yaptığımı belirtmiştim. Ona dayanarak açıklamamı yapacağım. Örneğin; bir roman için "ilk roman" dedik. Ancak bir süre sonra yapılan araştırmalar gösterdi ki "ilk" sıfatını verdiğimiz romandan önce yazılan bir roman daha var. Bu iki eser arasındaki zaman farkı çok az yahut ikisinin de tam yazılış tarihi belli değil. Durum böyle olduğunda hangisinin ilk olduğunu bilemeyiz ve bu noktada "ilkler" kelimesini kullanabiliriz. Bu tarz örnekler en azından edebiyat dünyasında çok fazla olduğu için, eserlere "ilk" demekten sakınılarak "ilklerden, ilk eserlerden" kullanımının uygun olduğu düşünülüyor. Dil, buna müsaade ediyor ve bir anlam karmaşası yahut bozulma gözetilmiyor. Bunları da Prof. Dr. Alev Uğurlu'dan aldığım bilgilerle rahatlıkla söyleyebilirim.

Lakin her alanda olduğu gibi dil alanında da birbiriyle çelişen bilim insanları olacaktır. Benim bu belirtmiş olduklarımı kabul edenler de etmeyenler de mevcuttur. Ben, kabul edenlerdenim ama bilim insanı değilim.

Bu konuda daha fazla bilgi almak için yukarıda isimlerini vermiş olduğum şahısların ve ek olarak da Prof. Dr. Hatice Şahin'in makalelerinden faydalanabilirsin Karagöz.

[@Ancient]

İlk otomobilin mucidi de Ferdinand Verbiest, 1672.

[@Karagöz]

Orjinal Mesaj Sahibi SuLTaN

Öncelikle şunu belirtmem gerekiyor ki, "ilk"e sıfat diyemeyiz. Kelimeler, kullanıldığı yere göre, bağlam içindeki göreviyle adlandırılır. "İlk roman" dersek sıfattır, "ilklerden" dersek ad görevindedir. Her kelime için geçerli bu. Bu açıklamadan sonra şunu anlamak ve kabul etmek de daha kolay olacaktır ki, görevi değişkenlik gösteren bu tarz kelimelere tekil çoğul göndermesi yapmak da pek doğru değildir. Bunları Prof. Dr. Kerime Üstünova'dan aldığım bilgilere dayanarak söylüyorum.

"-lar, -ler" çoğul eklerine gelince... Yukarıdaki yorumlarımı sosyal bilimler için yaptığımı belirtmiştim. Ona dayanarak açıklamamı yapacağım. Örneğin; bir roman için "ilk roman" dedik. Ancak bir süre sonra yapılan araştırmalar gösterdi ki "ilk" sıfatını verdiğimiz romandan önce yazılan bir roman daha var. Bu iki eser arasındaki zaman farkı çok az yahut ikisinin de tam yazılış tarihi belli değil. Durum böyle olduğunda hangisinin ilk olduğunu bilemeyiz ve bu noktada "ilkler" kelimesini kullanabiliriz. Bu tarz örnekler en azından edebiyat dünyasında çok fazla olduğu için, eserlere "ilk" demekten sakınılarak "ilklerden, ilk eserlerden" kullanımının uygun olduğu düşünülüyor. Dil, buna müsaade ediyor ve bir anlam karmaşası yahut bozulma gözetilmiyor. Bunları da Prof. Dr. Alev Uğurlu'dan aldığım bilgilerle rahatlıkla söyleyebilirim.

Lakin her alanda olduğu gibi dil alanında da birbiriyle çelişen bilim insanları olacaktır. Benim bu belirtmiş olduklarımı kabul edenler de etmeyenler de mevcuttur. Ben, kabul edenlerdenim ama bilim insanı değilim.

Bu konuda daha fazla bilgi almak için yukarıda isimlerini vermiş olduğum şahısların ve ek olarak da Prof. Dr. Hatice Şahin'in makalelerinden faydalanabilirsin Karagöz.

Uzun ve benim gibi edebiyat bilgisinden yoksun bir kulu da bilgilendirici bu yazı için size ne kadar teşekkür etsem azdır Sayın Sultan Vermiş olduğunuz kaynaklara başvuracağım.

Ancak bir noktaya değinmem gerekiyor. İlklerden demektense, ilk ..."lardan" demek benim aklıma daha çok yatıyor ve daha doğru bir kullanımmış gibi geliyor. Burada "ilk"in çoğul eki alarak kullanılmasının hata olduğunu düşünüyorum hala. Çünkü mantıken, herhangi bir materyalin, fikrin, üretimin, ya da ilk sıfatını önüne alarak açıklanabilecek herhangi bir ismin, tek bir konudaki "ilk"i sadece bir tane olur. "İlk"leri olmaz. "İlk"leri olabilmesi için, alt kategorilendirme yapılması gerekir. Mesela şu şekilde açıklayayım; Arabanın ilklerinden bahsedeceğiz diye düşünelim. Sıralamayı şu şekilde yapabiliriz;

İlk Lastik, ilk motor, ilk sürüş v.s v.s v.s

şeklinde açıklama yaparız. Bunların yanında sizin bahsettiğiniz gibi "ilk ...lar-ler" ekini ekleyerek te kullanabiliriz. Fakat "İlkler" olarak kullanabileceğimiz yer sadece ve sadece ana başlıktır diye düşünüyorum ve zaten başlığımız, sizin de takdir ettiğiniz gibi "Dünyanın İlkleri" Bilmem yanılıyor muyum

[@SuLTaN]

"İlklerden..." dememdeki kasıt, "ilk" sözcüğünü ad olarak kullanmaktı. Ama aksi bir durum da söz konusu olsa bunu yanlış bulmuyoruz. "İlk romanlardan, ilk piyeslerden..." demek elbette daha doğrudur; böyle bir kullanımım da oldu yukarıdaki yorumlarımda Karagöz.

Bu kullanımın sosyal bilimler için doğru olduğunu da söylemiştim. "Bulunan ilk tabletler, yazılan ilk romanlar..." gibi kullanımlar doğrudur. Fen bilimleri için bu kullanım her zaman aynı sonucu vermez; burada tezler çürür.

"Arabanın ilkleri" diye bir kullanım bahsettiğim anlamı taşımaz; "İlk arabalardan" kullanımı doğrudur. Yoksa, senin dediğin anlam ortaya çıkar. Sözcüklerin dizilişine ve eklerine dikkat etmek gerek.

Başlığında elbette böyle yazacaksın. "İlk arabalardan biri burada, ilk romanlardan biri burada gelin ey ahali " demeyeceksin elbette. Başlıktaki bu kullanım doğrudur.

Ben teşekkür ederim Karagöz.

[@Karagöz]

Orjinal Mesaj Sahibi SuLTaN

"İlklerden..." dememdeki kasıt, "ilk" sözcüğünü ad olarak kullanmaktı. Ama aksi bir durum da söz konusu olsa bunu yanlış bulmuyoruz. "İlk romanlardan, ilk piyeslerden..." demek elbette daha doğrudur; böyle bir kullanımım da oldu yukarıdaki yorumlarımda Karagöz.

Bu kullanımın sosyal bilimler için doğru olduğunu da söylemiştim. "Bulunan ilk tabletler, yazılan ilk romanlar..." gibi kullanımlar doğrudur. Fen bilimleri için bu kullanım her zaman aynı sonucu vermez; burada tezler çürür.

"Arabanın ilkleri" diye bir kullanım bahsettiğim anlamı taşımaz; "İlk arabalardan" kullanımı doğrudur. Yoksa, senin dediğin anlam ortaya çıkar. Sözcüklerin dizilişine ve eklerine dikkat etmek gerek.

Başlığında elbette böyle yazacaksın. "İlk arabalardan biri burada, ilk romanlardan biri burada gelin ey ahali " demeyeceksin elbette. Başlıktaki bu kullanım doğrudur.

Ben teşekkür ederim Karagöz.

Sayın Sultan; Benim açmış bulunduğum konuda Dünya'nın ilkleri dediğimden, konuda gelenler Dünyanın ilkleri tanımının açılımı ve alt kümesi olduğundan saydığım ilklerin, isimden önce kullanılan "ilk" kelimesi doğal olarak sıfat oluyor. Bu sebepten mütevellit, sıfat olarak İlkleri demenin doğru olmadığı kanaati adeta zihnime saplanmış durumda. "İlk"i isim olarak kullanırsak ancak sizin de dediğiniz gibi, bunu çoğul hale getirip bir isim tamlaması yaratabiliriz. Sizin açmış olduğunuz pencereden bakıyorum lakin, gösterdiğiniz manzaradan başka bir manzaraya bakmaktayım Salıncakta sallanan çocuklara değil de, simitçiden simit alan çocuklara bakıyorum sadece Bilmem anlatabildim mi, çok sevgili ve mehru arkadaşım.