İpek Böceği (Bombyx mori), Bombycidae familyasından ördüğü kozalardan ipek elde edilen, dut yaprağı ile beslenen bir cins kelebeğin tırtılı.

Kelebek yumurtalarını dut yaprakları üzerine bırakır, yumurtladıktan üç dört gün sonra ölür. Baharda taze dut yaprakları üzerindeki yumurtalardan larva halinde çıkan tırtıllar sık tüylü ve siyahtır. Büyük bir iştahla devamlı dut yaprağı yerler ve dört beş defa gömlek değiştirerek bir bir buçuk ayda 7 veya 8 santime ulaşırlar. Büyüdükçe renkleri açılır ve tüyleri kaybolur. İyice büyüyüp de hücrelerine yerleşince üst dudağındaki delikten iplik halinde zamk gibi bir sıvı çıkararak kozasını yapmaya başlar.

Tırtıl önce kozanın dış kısmını sonra kendi vücudunun etrafını örmeye devam eder ve görünmez olur. Eğer kendi haline bırakılırsa iki üç hafta içinde kelebek haline gelerek ördüğü kozayı parçalar ve dışarı çıkar. Bu yüzden kozayı parçalamadan kozalar sıcak suya atılır veya sıcak su buharına tutularak tırtıl öldürülür. Böylece ipek kozaları elde edilir. Bu kozalardan da tel şeklindeki ipek lifleri çıkarılıp ham ipek üretilir.

Böceğin neslinin devamı için bir kısım kozanın parçalanıp kelebeğin çıkmasına müsaade edilir. Suni ipek kavak, göknar, söğüt gibi selülozca zengin olan ağaçlardan kimyasal yollarla elde edilen liflere denir.

İpek Kozaları

Suni ipek viskos metodu ile elde edilir. Belirtilen ağaçlar önce levha haline getirilir. Sonra kurutulur ve makinelere konularak lif lif parçalanır. Selüloz lifleri sac kaplarda birkaç gün bekletildikten sonra kükürtleme makinelerinde 100 kilogramına 33 kilogram karbonsülfür karıştırılarak, belirli sıcaklıkta 2,5 saat bekletilir.

Bu arada selüloz renklenmeye başlar istenilen beyaz renk elde edilince kükürtleme kesilir. Elde edilen madde kesilir. Sonra platin alaşımından yapılmış çok ince delikli gözlerden asitli bir banyo içine fışkırtılır. Böylece gözlerden çıkan madde iplik haline gelir ve makaralara sarılır. Asit kükürt ve serbest tuzdan temizlenen madde suni ipek olarak piyasaya sürülür. Suni ipek doğal ipek kadar dayanıklı değildir.

İpek böceği ilk defa İsa'dan 2600 yıl önce Çin'de beslemeye alınmıştır. Çinliler ipek böceği yetiştirme ve ipekli kumaş yapmanın sırrını uzun yıllar ülkelerinde saklamışlardır. Türkiye'de ipek böcekçiliği 1500 yıllık bir geçmişe sahiptir. Son yıllarda suni ipeğin üretilmesi ile önemini kaybetmiştir.

Genellikle yardımcı bir tarım koludur. Küçük bir yatırım gerektirmez. Ailede yaşlı, genç herkesin emeğini değerlendirilir. 35-40 günlük bir uğraş sonunda oldukça iyi bir gelir getirir. Türkiye'de yaklaşık 40 bin aile 70 bin kutu civarında ipek böceği beslemekte ve 2000 ton kadar yaş koza üretmektedir. Daha çok Marmara bölgesinde yapılan ipek böceği yetiştiriciliği, dut ağacının yetiştiği her yerde yapılabilir.

İpek Böceği kozalarının satıldığı mezat olarak kullanılan Bursa'daki Koza Han hala ipek kumaşların satıldığı bir yer olarak bulunmaktadır. Bursa ve civarı ipek böceği üreticiliğinin yapıldığı en önemli merkezdir. İznik Bursa yöresine ilk yerleşen Türkler olan Manavlar Orta Asyadan getirdikleri meslek olan ipek böceği yetiştiriciliğini burada 1000 yıldır sürdürmektedirler.

Son yıllarda ürettiğimiz ipeğin büyük bir bölümü ipek halı dokumacılığında kullanılmaktadır. 100.000 den fazla genç kızımıza iş imkânı sağlayan ipek halıcılık yurdumuza yılda 70-80 milyon dolarlık da döviz kazandırmaktadır.

İpek böcekçiliğinin Türkiye'de en çok üretildiği yer Diyarbakır'ın Kulp ilçesidir Her yıl yaklaşık 40-70 ton arası koza üretilir.

Annemin köyündede ipek böceği beslenir...İpek elde etmek için, ticari bakımdan değerli böcek olsa da, öldürülmesine üzülüyorum...
ReaL son dediklerinede katılıyorum..Eskiden yokluk içinde yaşıyorduk ama çok mutluyduk..Şimdi varlık içinde yokluk yaşıyoruz...

Çok güzel konu olmuş Lale ve ReaL...Teşekkürler...

ForumGerçek Türkiye'nin Forumu