03.03.2014, 21:39
|
#1
|
|
Çevrimdışı
Kullanıcıların profil bilgileri misafirlere kapatılmıştır.
|
Çıkrık Nedir | Tarihçesi ve Çeşitleri
Çıkrık, doğal ya da yapay liflerden iplik eğirmek için kullanılan bir araçtır.
19. yüzyıl sonları İrlandasından bir çıkrık örneği.
Tarihçe
Çıkrık büyük bir olasılıkla M.S. 500 ile 1000 yılları arasında Hindistan'da keşfedildi. Orta Çağ'da Orta Asya üzerinden geçerek Avrupa'ya ulaştı ve iplik eğirmek için kullanılan iğin yerine geçti. İplik eğirme işlemini mekanize etmenin ilk aşaması iği yatay olarak yerleştirip büyük bir çark tarafından elle çevrilebilmesine olanak sağlamak olmuştur. Büyük çarklı çıkrık, sol elle liflerin tutulduğu, sağ elle de yavaş yavaş çarkın döndürüldüğü bir örnektir. Dönen iğe karşı liflerin belirli bir açıyla tutulması istenen büklümü sağlar.
İlk iyileştirmelere 16. yüzyılda rastlanmıştır. Bu iyileştirmeler 1790 yılında ABD'de ilk kendi ekseni etrafında dönen mile sahip çıkrığa kadar devam etmiştir. Daha modern çıkrıklarda iği döndürmek, lifleri çekmek için mekanik yöntemler kullanılmış ve aynı anda birkaç iği çok yüksek hızla çalıştırmak mümkün olmuştur. Daha yeni teknolojilerde sürtünme sistemi, hava püskürtme ve açık uçlu sistemler kullanarak bu hız daha da artırılmıştır.
Çıkrık, Etnoğrafya Müzesi
Çıkrık detayı, Çinli sanatçı Wang Juzheng'in eseri, Kuzey Song Hanedanı (960–1127).
Çıkrık türleri
Birçok çıkrık türü mevcuttur, bunlar arasında hızlı bir şekilde yün eğirmek için kullanılan büyük çıkrık ya da diğer adlarıyla yürüme çıkrığı ya da yün çıkrığı; çift tahrikli, bir örekeyle birlikte kullanılan ve ketenbezi yapmak için kullanılan keten çıkrığı; taranmış yün iplik eğirmek için kullanılan Saksonya ve dik çıkrıklar, ve Asya'ya özgü çark.
El tahrikli çıkrıklar
El tahrikli çıkrıklar, pedallara basılarak ya da motor kullanarak değil de elle ve bir krank yardımıyla çarkın döndürülerek kullanıldığı çıkrıklardır.
Serbest Hindistan Geçici Hükümeti bayrağı üzerinde çark sembolü.
Çark
Masaüstü ya da yer çarkı bilinen en eski çıkrık türüdür. Çark, büyük çıkrık ile benzer şekilde çalışır:
Çark Hindistan Bağımsızlık Hareketi'nin hem bir aracı hem de sembolüydü. Küçük, portatif, elle çevrilen çarkıyla çark, pamuk ve diğer ince küçük lifli iplikleri eğirmek için çok uygundur, diğer iplikler için de kullanılabilir. Boyutları kalın bir kitaptan büyük bir bavula kadar değişir.
Büyük çıkrık
Büyük çıkrık en eski çıkrık tiplerinden biridir. Lifler sol elde tutulur ve çark sağ elle yavaş yavaş döndürülür. Bu çıkrık uzun iplik eğirme tekniği için çok uygundur çünkü bu teknikte genellikle tek el etkindir dolayısıyla diğer elle çıkrık çevrilebilir. Büyük çıkrık ile genellikle yün eğirilir.
ABD'de Conner Prairie yaşayan tarih müzesinde gösterim yün eğiren büyük çıkrık.
Büyük çıkrığın boyu normalde 1,5 metreden fazladır. Büyük tahrik çarkı, daha küçük iğ parçasını döndürür. Büyük çarkın her dönüşü için iğ birkaç kere döner. İplik iğin ucunda belli bir açıyla eğrilir ve iğin üzerinde toplanır. Büyük çarkta ip eğirmeye başlamak için öncelikle bir miktar lif iğin kaidesine bağlanır ve ucuna kadar spiral şeklinde kıvrılır. Sonra çıkrığı kullanan bir tutam lifi eliyle yavaşça çektirerek sağ eliyle tahrik çarkını çevirmeye başlar. Aynı zamanda geriye doğru yürüyerek sol elindeki lifleri belirli bir açıyla iğden uzaklaştırır. Sol el yün üzerindeki gerginliği kontrol ederek düzgün bir sonuç alınmasını sağlar. Yeterli iplik yapıldıktan sonra çark geriye doğru bir miktar çevrilerek spiral çözülür ve yapılan iplik iğini üstüne sarılır. Sonra tekrar aynı işleme devam edilir. aynı eksen etrafında birlikte dönebilen iki veya daha fazla silindirden meydana gelirler. Bu sistemde yük küçük çaplı silindire bağlı iken kuvvet çapı büyük olan silindire etki eder. Çıkrıklar, kuyulardan su çekmek, tekstil fabrikalarında tezgahlarda ve eskiden yün eğirmek amacı için sıklıkla kullanılan basit makinelerdir.bu çıkrık sayesinde yünden ipde elde edilmesi mümkündür.
Pedallı çıkrık
Bu tarz çıkrıkların tahriği kullanıcının elinden ziyade ayağı yardımıyladır. Kullanıcı oturur ve döner çarka bağlı bir krank kolu ve pedal yardımıyla çıkrığı döndürür. Bu şekilde kullanıcının iki eli de iplik eğirmek için kullanılır.
Çift Tahrikli
Çiftli çıkrık
Çift tahrikli çıkrığın adı volanın etrafında iki kere dönen ip çekiş bandından gelir. İp çekiş bandı genelde çekince uzamayan bir iplikten, örneğin mum ipliğinden yapılır.
Tekli çıkrık
Tekli çıkrık
Tek tahrikli çıkrığın tek volanı ve ip çekiş bandı bulunur. Tek çarklı çıkrıkların ip çekiş bantları sentetik sicimlerden yapılır, dolayısıyla da elastiktir ve çarkın üzerinden kolayca kaymaz.
Macaristanlı Azize Elizabeth yoksullar için iplik eğirirken. Kale tipi çıkrığın bir tasviri.
Kale tipi
İğne ve mekik çarkın yanından çok üzerinde yerleştirildiğinde çıkrık kale tipidir. Daha küçük olabilen bu çıkrıkların saklanması da kolaydır. Bazı kale tipi çıkrıklar o kadar küçüktür ki katlandıklarında uçaklarda kabin içi bavullara sığabilir.
Çıkrık - Vikipedi
|
|
|
|
