Paşalimanı Adası
(Erdek - Balıkesir)

Yalnız ve Huzurlu Paşalimanı Adası

Marmara'nın ikinci büyük adası yalnızlığın ve bakirliğin simgesi gibi. Zeytinin en güzeli, kavunun en lezzetlisi burada yeniyor. Ada'yı dolaşırken her noktadan karşınıza çıkan manzaralar sizi şaşırtıyor ve yönünüzü kaybediyorsunuz.

Paşalimanı Adası Balikesir ili Erdek ilçesine bağlı olup Marmara adasının güneyinde, Avşa adasının güneydoğusunda Kapıdağ yarım adasına enyakın mesafede, yüzölçüm olarak bölgenin II. büyük adasıdır.

Erdek'ten sonra gelen Narlı köyünün karşısına düşen ada, karaya yani Kapıdağ yarımadasına yakınlığı ile ada fobisi olanlara güven veriyor. Paşalimanı ve Harmanlı köylerinin tepelerinden seyredilen muhteşem manzara ise kendini Güney Ege'de hissettiriyor.

Fotoğraf:Özgür Övsene

Toprak ve havasının uygunluğu nedeniyle bağcılığa son derece uygun olan adada bir dönem özellikle şaraplık olarak "ada karası" üzümü yetiştirilmekte ve Avşa Adası ile birlikte burada yetiştirilen üzümler şarap yapımında kullanılmaktaydı. Ada'da bulunan ve özellikle 1880'li yıllarda bölgenin en iyi şaraplarını üreten şarap fabrikası günümüzde harap durumda olup sadece mermer tabelası sağlam kalmış.

Zamanında gemileri dolduracak kadar (50-60 Ton ) üzüm yetiştiren ada halkından günümüzde sadece belli bir kısım bağlarına sahip çıkıyor. Asırlık maziye sahip bölge şarabı eski günlerine dönmeyi ümit ediyor.

Zamanın en iyi tuzlu balıkları, ıstakozları, tarakla, barbunlar, lüferleri, levrekleri, kılıçları, dil balıkları bu bölgeden İstanbul'a sevk edilerek birçok kişinin sofrasına renk katmıştır. Günümüzde bu canlı çeşitleri tamamen tükenmese de bölge insanların ihtiyaçlarını zor karşılıyor.

Balık Zengini

Temiz ve doğal sahil şeridi, berrak suları ile deniz sevdalılarına kucak açmış olan Paşalimanı adası bölgenin balık çeşidi olarak en zengin adalarında biridir. Özellikle dalış, rüzgar sörfü ve yelkencilik gibi su sporlarına meraklılar için gözde mekan olmaya adaydır. Her sene ağustos ayında Ataköy Marina'dan başlayıp Bodrum´da son bulan yelken yarışlarının da uğrak noktasıdır.

Her türlü meyve ve sebzenin yetiştiği ada, huzurlu atmosferi ve havası ile Bizans ve Osmanlı imparatorlukları zamanında saraydaki ruh ve sinir hastalarının tedavisinde rol oynamış olup günümüzde de adada yaşlılar için bir huzur evi yapılması planlanmaktadır.

Son yıllarda özellikle Harmanlı ve Balıklı köyünde gelişmeye başlayan ev pansiyonculuğu halen daha yetersizdir. Ada halkı pansiyonculuk ve yazlık evleri sayesinde bölge turizminde etkili olmaya çalışsa da adada yemek yenecek düzenli bir tesis yoktur ve en büyük eksiktir.

Sahilde kurulu olan köylerde bulunan çay bahçeleri ufak tefek atıştırmalarla karnınızı doyurabileceğiniz yerler olup adaya gelmişken güzel manzaraya karşı keyifli bir akşam yemeği yemek isteyenleri tatmin edecek düzeyde değildir. Turizm ve tesis açısından emekleme döneminde olan adaya gittiğiniz mevsim yaz ise geceleri yüksek sesli açık hava diskoları sizi şaşırtmasın.

Esintisi hiç bitmeyen Poyrazlı Köyü'nün yazlıkçıları son yıllarda bir araya gelerek, "Poyrazlı Köyü Geliştirme ve Güzelleştirme Derneğini" kurdular. Amaçları; bu cennet köşeyi tanıtmak, geliştirmek, ağaçlandırmak, tarihi eserlere, tarihi çınarlara sahip çıkmak ve adaya gelen turistlerin zevkle sağlıklı bir şekilde tatillerini geçirmelerini sağlamak.

Derneği kuranların canını sıkan bir konu; burunlarının dibindeki Ekinlik Ada'sına gösterilen aşırı ilginin onda birinin bu güzel adaya gösterilmemesi. Paşalimanı sakinleri, Başbakanı ağırlayan Ekinlik Adası'na yapılan yatırımın yüzde birinin bile bu adaya yapılmadığından yakınıyorlar. Köyün bozuk yolları geçen yaz asfaltlandı.

Bana sorarsanız adadaki en büyük sorun düzensiz ulaşım ve göze hiç de hoş gelmeyen, ada doğası ile ters düşen çarpık yapılaşma...Paşalimanı adasının insanlarının keşke imkanı olsa da Ege'de turizmden dünyaları kazanan bazı adaları görme fırsatları olsa diye hayıflanıyorum kendi kendime.

Bir Dönemin Efsanesi
Kılıç Avı

Bir dönem Marmara adalarının efsanesi ve önemli geçim kaynağı olan Kılıç avı yapan teknelerde genellikle 3 kişi olurdu. Teknenin burnunda ileri doğru uzatılmış yassı ve sağlam bir kalas bulunur,zıpkıncı yüzükoyun kalas üzerinde ilerler ve pusuda beklerdi. Teknede bir direk bulunur hafif kilolu genellikle bir çocuk gözcü olarak direğe tırmanır ve güneşlenip uyuklamakta olan bir kılıç balığı görüldüğü zaman tam yol üzerine sürülür 25-30m. kala motor durdurulurdu.

Fotoğraf: Özgür Övsene

Tekne sessizce balığın üzerine süzülürken, balık zıpkınlanır ve arkasından 40- 50 m. kalın ip bırakılır, ipin diğer ucuna da lehimlenmiş gaz veya peynir tenekesi bağlı olarak suya bırakılırdı. Teneke şamandırada her balıkçının adı yazar, diğer balıkçılar onun takımına dokunmazdı. Balığın yorulması beklenirken yeni balıklar aranırdı. balığı vurabilme oranı yarı yarıyaydı. Çünkü balık uyanıp son anda dibe dalabiliyordu. Hele mayıs gelip sular ısınınca balıklarda uyanma oranı artıyordu.

Meraklıları için bir parantez açıp bölge adaları ve kılıç avcılığı hakkında çok detaylı kitaplar yazan Yaman Koray 'ın kitaplarından bahsetmek isterim.

Romancı Mebrure Sami Alevok'un oğlu olan Koray Erdek'te 20 yıldan fazla otelcilik ve zeytincilik işiyle uğraşmış, dalmaya merak salmıştır. Bu arada Deniz Ağacı, Gelin Taşı, Mola ve Sığırcık gibi kitapları Erdek'te yazmıştır. Kapıdağ, Marmara köy ve adalarındaki halkın hayatı konulu romanlar kaleme alan Koray, yaşamını sürdürdüğü "Sultan" isimli teknesinde 2006 yılında vefat etmiştir.

pasalimaniadasi.com.

Adını Lala Mustafa Paşa’dan Aldı




Fotoğraf: Özgür Övsene

Prokennoslar M.Ö. 493 yılında Perslere karşı ayaklanan İon siteleriyle birlikte oldukları için şehirleri Fenikeliler tarafından tamamen yakılınca Sisam ve Miletos’tan gelerek Marmara Adası’na geçmişler oraya "Yeni Prokennos" adını vermişler. Daha sonra adanın ismi "Harman yeri" anlamına gelen "Haloni" olmuş. Bizans zamanında adanın ismi Aulonia'ya çevrilmiş. Son zamanlarda modern Yunanca'ya göre adaya hem "Aloni" ya da "Alonisos" hem de Paşalimanı denmiş ve bugün artık bu adla anılıyor.

Ada 14. yy'da Osmanlı egemenliğine geçmiş olup I. Dünya Harbinden sonra kısa bir süre Yunan işgali günleri haricinde tamamen Türklerin yönetiminde kalmış. Adada geçmişte Rumların yaşadığı köyler olduğundan bazı kilise kalıntıları, Roma ve Bizans dönemine ait yapı taşları görülebilmektedir. Son olarak Tuzla köyü iskelesinde yan yana dizilmiş üzerlerinde motifler olan çeşitli sütun başlıkları, mermer kaideler gibi yapı elemanları köyün iskelesine yaptığım bir başka ziyaretimde yerinde yoktu.

Doğal Yapı

Paşalimanı adası genel olarak düzlüktür ve tarıma elverişlidir genel olarak tarım için kullanıldığı için ormanlık alan azdı.

İklim ve Bitki Örtüsü

Paşalimanı Adası Marmara'nın orta bölümünde bulunduğu için bölge iklimi gibi bazı özellikler taşır Akdeniz ikliminin birçok özelliğini yansıttığı gibi Karadeniz'in etkisi de kendini gösterir. Kış döneminde bu bölgenin güneyinde ve Akdeniz üzerinde oluşan hava akımları alanı orta ve doğu Avrupa üzerinde bulunan kuzey cephenin güney doğru kayması sonucu batıdan gelen kar ve yağmur getiren siklonların ve bunların cephesel faaliyetlerinin etkisinde kalır. Yaz dönemleri ise bu faaliyetler ortadan kalkar. Bunun yerini farklı bir sistem alır. Bu değişiş güneşin görünürdeki hareketi ile Büyük sahra üzerindeki yüksek basınç kuşağının Akdeniz üzerine yerleşmesi ve bu iklim bölgesinin Marmara'yı etkisel altına almasında ileri gelir. Adada ağaç azdır.

Yıllık ortalama yağış miktarı : 628.2 mm.
Yaz ayları ortalama sıcaklık derecesi : 24.5 cg.

Sağlık

Tarihi

M.Ö 7. yy ada Miletoslular tarafindan bir basamak olarak Pontusun (Karadenizin) isgalinde kullanilmistir.Adaya ilk yerlesen ve buraya Prokennosos adini verenlerin Sisamlilar (Samoslular) oldugu bildirilmektedir.Bu koloni kuruldugu zaman Anadolu Lidia devletine muhtar bir devlet olarak bagli kaldi.

Bu devirde MÖ 7 yy ve 6 yy ortasinda meshur sair ve müneccim Aristras yetismistir. MÖ 6 yy ortasinda Pers egemenligi sirasinda Darriosun egemenliginde kalmis Perslere karsi ayaklanan ION siteleriyle birlikte olduklari için Iranlilarin Müttefiki olan Fenikeliler tarafindan MÖ493 taraihinde tamamen yakilinca,ada daha sonra Kzikos´un egemenligine geçmistir.

Bizansli tarihçi Nikitas Khonati ya göre ada 1185 yilinda Sicilya donnanmasi tarafindan Imrali adasiyla birlikte yakilmis,1204 yilinda Haçlilar tarafindan zaptedilmis,sonra tekrar Bizanslilarin eline geçmissede 1306 yilinda Katalanlarin hucumuna ugrayarak tekrar harp olmustur. Ada 14.yy da Osmanli Egemenligine geçmis. 1.Dünya harbinden sonra kisa bir süre Yunan isgali haricinde tamamen Türkiyenin elinde kalmistir.

1949 yilina kadar Marmara Kazasina bagli bir kaza merkeziyken sonra Erdek´e baglanmistir. Araplar (Yigitler) , Ekinlik, Avsa ; Pasalimanina bagliydilar. Rumlarin hicretine kadar adada tamamen Rumlar oturmaktaydi. Yaliz Poyrazli köyünde 15 hane kadar Türk bulunmaktaydi.

Rumlardan kalan mermer havuz

Selaniki tarihine göre 1571 yilinda donanmasiyla firtinaya yakalanan Lala Mustafa Paşa donanmasinda bulunan Marmaranın Asmalı Köyünden bir askerin burayı iyi bildigini söylemesiyle ,onun rehberliginde Aloni´nin batisinda ki koya gemileri ile siginmisve bu kurtulusun sükran ifadesi için Aslami köyü halkina bazi imtiyazlar tanimistir. Ayrica Paşa, Pasalimanina bir Cami ve Çesme yaptirmis, caminin çatisinida bindigi geminin diregi ile desteklemistir.

1935 te ki depremde cami tamamen harap olmus yerine simdiki cami yapilmistir. Caminin yaninda ki mezar taslarinda çok eski mezarlar mevcuttur.

Bunlarin en eskileri (Sahib-i hayat ve hasenat Pasalimani zatibi elhos Halil Aga 1200) ve (Merhum Tiryaki Mehmet Pasa 1174) kitabelerinin tasayan taslardir.

Pasalimani köyünde eskiden daha yüksek seviyeli bir yerlesim sahasinin bulundugu,Roma devrine ait bazı arkeolojik buluntulardan anlaşılmaktadır.

Paşalimanı Köyü

Adaya ismini veren köydür. 1571 Kıbrıs Harbinden sert bir havada dönen Lala Mustafa Paşanın adanın koyuna sığınmasından sonra Paşanın Limanı olarak isimlendirilmiş. Paşalimanı adını almıştır. Adanın Kuzeybatı tarafında yer almaktadır.

Köy geçmiş zamanda merkez liman olarak kullanılmış ve yönetimin merkezi olarak seçilmiştir.Eski zamandan kalma bir cami, şarap fabrikası, çeşme ve Lala Mustafa Paşanın askerleri ve o dönemin ileri gelenlerinin defnedildiği bir mezarlık vardir.

Şu anda da sağlık ocağı, büyük gemilerin yanaşabileceği iskele, Jandarma karakolu, PTT binalarının bulunduğu köydür.

Ana geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır. Geçmiş dönemlerde balıkçılık ana geçim kaynağı iken köyün gençlerinin iş imkanları ve yaşam koşullarından dolayı büyük şehirlere göç etmesi bu geçim şeklini ortadan kaldırmıştır. Şu anda Zeytincilik, Bağcılık ve Tahıl ürünleri tarım için tercih sebebidir. Hayvancılıkta son zamanlarda gelişen gözde mesleklerdendir.

Turist amaçlı gelmek isteyenler için idealdir, çoğunlukla essen Poyraz rüzgarlarindan etkilenmeyen köylerden biridir. Yaz aylarında bu konumu ile daha sakin ve sıcaktır. Denize girilecek tek bir sahil şeridi vardır. Manzara ve yeşillik açısından çok güzeldir.

Harmanlı Köyü

Harmanlı köyü adanın kuzeybatısında Paşaliman ile aynı koyu paylaşmaktadır.Geçim kaynağı tarım ve hayvancılıktır.

Son zamanlarda yazlık turizime de hizmet etmektedir. Eski zamanlarda tatlı esen Poyraz rüzgarı ile Harman yeri anlamına gelen Harmanlı adını almıştır.

Zeytinlikleri, bağları, sebze, meyve ve tahıl alanları bakımından en kuvvetli yerdir. Domates, kavun ve karpuz yetiştiriciliğinde bölgedeki adaların ihtiyaçlarına cevap vermektedir. Adada susuz tarım ile yetişen meyve sebzeler tad ve güzellik açısından aranan ürünlerdir.

Yerleşim konumu, tarım alanları, sahilleri açısından adanın en güzel köyüdür. Köyün batı tarafında 1. plajı Kumburnu, 2.Plajı Teller, 3.Plajı da İncirvoli dir. Tüm sahilleri doğal ve temiz bir denize sahiptir. Tatilciler için rüzgarın esme konumuna göre denize girme imkanı sunmaktadır.

Tuzla Köyü

Adanın kapıdağ yarim adasina en yakın koyudur.Ulasım imkanları sayesinde kısa surede ana karaya ulasmaya imkan vermektedir.

Erdek´e gitmek isteyenlerin çıkış noktasıdır.Acil durumlarda adanın çıkış köyüdür.

Adını çok yakininda bulunan tuz gölünden almaktadir.Kendiliginden olusan göl eski zamanlarda tuz ihtiyaçlarını karşılamaktır.