[@Aquila]

Trenlerin merkeden idaresi:

Mekanik sistemlerle koruma altına alınmış ya da
alınmamış istasyonların bir merkezden yönetilmesi
amacına yönelik kurgulanan bu sistemde temel
unsur haberleşme sistemi ve bu haberleşme
sistemini kullanarak operatörlük yapacak
görevlilerdir.
Trafik Kumanda Merkezinde bulunan Trafik
Kontrolörünün vereceği emirlerle trenlerin trafiği
yürütülür.
Trafik Kontrolörü bu emirleri istasyonlarda bulunan
Nöbetçi Hareket Memuru ve trende görevli Tren
Şefine telefon veya telsizle sözlü olarak bildirir.
Trenler birbirlerini istasyon mesafesi ile takip
eder, önden gitmekte olan tren komşu istasyona
varmadan arkasındaki ikinci tren hareket edemez.
Haberleşme telefon ve telsizle sağlanmaktadır.
İstasyonlar kendilerine sevk edilen trenlerin geliş
ve hareket bilgilerini Trafik Kontrolörüne bildirerek
operatörlük görevini yerine getirirler.

**

Trenlerin sinyaller ile idaresi:

Sistemin temel öğesi ray devreleridir. Tesis edildiği
demiryolu hat kesiminde demiryolu aracının
varlığını tespit etmek için kullanılan ray devreleri,
hat serbestliğini algılamak amaçlı kullanılır.
Ray devresi; izole edilmiş bir yol kesiminde, bir
uçtan raylara verilen elektrik enerjisinin diğer uçtan
alınarak bir alıcı cihaz vasıtasıyla değerlendirilmesi
esasına dayanan ve iletim hattı raylar olan kapalı
bir elektrik devresidir.
Bu devrenin görevi yolun emniyetli seyir için
uygun olup olmadığını (boş, dolu, kırık vs.)
kontrol etmektir. Ray devresi, trenin tekerlekleri
tarafından rayların kısa devre edilmesi sonucu
trenin bulunduğu bölge bilgisinin merkeze
gönderilmesini sağlar.

Bu sistemde Trafik Kumanda Merkezinde bulunan Trafik Kontrolörü trenlerin trafiğini; yöneteceği hat
kesiminin şemasının bulunduğu panodan, takip ettiği trenlerin bulunduğu bölgeye ait makas ve sinyallere
göndereceği kodlarla kumanda eder. Gönderilen kodlarla makas ve sinyal tanzimleri yapılır. Sistemde bulunan
diğer önemli öğe sinyallerdir.


ATS (Otomatik Tren Durdurma) Sistemi
Demiryolu üzerinde güvenli tren trafiğini sağlamak
amacıyla geliştirilmiş otomatik tren durdurma
sistemidir.
Demiryolu üzerindeki trafik akışının güvenliğine
katkıda bulunmak ve insan faktöründen
doğabilecek hata olasılıklarını en aza indirmek için
kullanılmaktadır.
Makinist, kırmızı ışığı geçtiğinde sistem otomatik
olarak devreye girer ve treni durdurur.

Raylı sistemlerde kullanılan demiryolu araçları,
diğer ulaşım araçlarından farklı olarak,
hareketlerini rayların konumlarına bağlı olarak
gerçekleştirebildikleri için, araç hareket yönünü
belirlemeye yardımcı olan sistemine sahip değildir.
Ayrıca demiryolu araçlarının frenlenmek suretiyle
durabilme mesafeleri, karada hareket eden diğer
araçlara göre, oldukça yüksektir.
Raylı sistemlerin özyapısından kaynaklanan bu
zorunluluklar, tren işletimine bir takım sınırlamalar
getirir ve birim zamanda taşınan yük ve yolcu
miktarını belirleyen hat kapasite değerini olumsuz
yönde etkiler.

Bu durum, artan yük ve yolcu taşıma istemlerine
koşut olarak, tren trafik emniyetini de tehlikeye
düşürmeden, hat kapasitesini arttırıcı önlemler
almayı gerektirir. Bu zorunluluk demiryolu
idarelerini sinyalizasyon sistemleri kurup geliştirerek
şebekelerine uygulama yoluna götürmüştür.
Doğal olarak her ülke kendi önceliklerine ve
sahip olduğu olanaklara göre sistem seçim ve
kurulumlarını gerçekleştirmiştir. Ancak bu gün
gelinen noktada ülkeler arası sosyo ekonomik
ilişkilerin yoğunluğu demiryolu ulaşımında sınır
geçiş koşullarının iyileştirilmesini zorunlu hale
getirmiştir.

Sınır geçişlerinde en önemli kısıtlamalar yol boyu
sinyalizasyon sistemleri ile araç üstü sinyalizasyon
donanımlarından kaynaklanmaktadır. Avrupa Demiryolu Mühendisleri Derneği
Birliğinin oluşumu ile birlikte bu iyileştirmenin
yapılabilmesinin siyasi koşulları kendiliğinden
oluşmuştur. Bundan sonra gerekli alt yapı
çalışmaları ile ERTMS/ETCS adı altında ortak
bir işletim sisteminin Avrupa Demiryolu Ağında
kurulumu başlatılmıştır.

Avrupa Birliği üyeliğine aday olan ülkemizde
de Avrupa Demiryolu Ağına sorunsuz katılımın
sağlanabilmesi amacıyla, Avrupa ile bağlantılı
hatlarımızda mevcut sinyalizasyon sistemlerinin
ERTMS/ETCS sistemine uygun hale getirilmesi
ve yeni tesis edilecek sinyalizasyon sistemlerinin
ERTMS/ETCS sistemi olarak kurulması
kararlaştırılmıştır. Bu karar doğrultusunda
yapımı devam eden ve yapımı planlanan
hatlarımızda ERTMS / ETCS sistemi yapılmakta ve
planlanmaktdır.

Yukarıda değindiğimiz gibi ETCS / ERTMS
sisteminde temel amaç karşılıklı işletilebilirliktir.
Fakat bunun yanında neredeyse aynı öneme sahip
diğer amaçlar nelerdir?

• Komşu ülkelerin sinyalizasyon sistemleri arasında
birlikte işlerlik özelliğinin sağlanması
• 500 km/saat’e kadar tren hızlarının desteklenmesi
• Otomatik Tren Koruma (Automatic Train
Protection. ATP) sisteminin sağlanması
• Yüksek tren sıklığı ve yüksek hat kapasitesinin
sağlanması
• Hareketli blok işletmeciliğinin
sağlanması

ERTMS/ETCS Seviye 1, tren ile iletişimin aralıklı
olarak, belirli noktalara yerleştirilmiş balizler
aracılığıyla, gerçekleştirildiği tren kontrol sistemidir.
Sistem yol boyuna yerleştirilen sinyale gelen bilgiyi
yol boyu elektronik kontrol ünitesine (LEU) de iletir.
LEU üzerinde, sinyal bildirilerinin her birine karşı
gelen, önceden tanımlı, telegramlar yüklüdür. LEU
bağlı olduğu sinyalin önünde bulunan aynı sinyale
ait balise bir arayüz kablosu aracılığıyla bağlıdır.
Bu baliz değişen sinyal bilgilerinin iletimine aracılık
ettiği için değişken baliz olarak adlandırılır. Ayrıca
yine her sinyalin önünde, kilometre taşı görevi
gören, sabit konum bilgilerinin yüklendiği bir baliz
daha vardır. Bu da sabit konum bilgilerinin trene
iletimine aracılık ettiğinden sabit baliz olarak
adlandırılır.

Araç üzerinde ise Araç Üstü Ekipman (EVC)
bulunur. Bu sisteme trafiğin yürütüldüğü hatta
ilişkin yapabileceği maksimum hızı gösterir
değerler önceden yüklenir.

Tren bir sinyale ait baliz grubuna yaklaştığında
araç üstü ekipmanın anteni vasıtasıyla yaydığı
enerji pasif birer ekipman olan balizleri uyarır
ve balizler tren ile iletişime geçerler. EVC sabit
balizden aldığı konum bilgisini araç üzerinde
bulunan mesafe algılayıcı bilgisiyle karşılaştırır.
Bu iki bilginin uyumlu olması halinde, değişken
balizden aldığı bilgi ile statik hız profilini birlikte değerlendirerek bir dinamik hız profili belirler
Belirlenen bu değerler standart bilgileri içeren
araç-sürücü arayüzüne yansıtılarak tren hızı
denetim altına alınır.

ERTMS/ETCS Seviye 1 Sinyal bildirisinde bir
değişiklik trene sadece değişken balizlerin
bulunduğu noktalarda iletilebilir.

ERTMS/ETCS Seviye 1’de yol boyu sinyallerinin
kullanılması zorunludur.

ERTMS/ETCS seviye 2

ERTMS/ETCS Seviye 2; trenle iletişimin sürekli
sağlandığı ve değişken verilerin de trene sürekli
iletildiği bir tren kontrol sistemidir. Trenle hem
ses hem de veri iletişimi yapılabilmektedir. Trenle
iletişimde GSM teknolojisi kullanılmaktadır.
Burada kullanılan GSM sisteminde demiryolu
işletmeciliğine özgü frekans değerleri ve işlevler
kullanıldığından bu sistem GSM-R olarak
adlandırılmaktadır.

Seviye 2 de yol boyu sinyallerinin, değişken
balizlerin ve LEU ekipmanlarının kullanılmasına
gerek yoktur.

Ancak yine seviye 1 de olduğu gibi hat bloklara
bölünmüştür. Hat üzerindeki trenlerin varlığı
ve tren bütünlüğünün kontrolü yine Seviye1 de
olduğu gibi ray devreleri ile kontrol edilmektedir.
Seviye 2 de sinyalizasyon sisteminde üretilerek
trene iletilmesi gereken bilgiler, hattın belirli bir
bölgesini kontrol edecek şekilde tasarlanan “Radyo
Blok Merkezleri” (RBC) ne uygun arayüzler
kullanılarak iletilir.

Her bir RBC de kendi sorumluluk sahasındaki
trenlere bu bilgileri anlık olarak iletir. Araç üstü
EVC bu bilgileri değerlendirerek uygun hız
profilini belirleyerek sürücüye iletir. Ayrıca Seviye
2 ile donatılmış ve RBC nin kapsama alanındaki
trenlerin konumu RBC de bilinmektedir.
Trenin konumu RBC nin kapsama alanında sürekli
takip edilmektedir.

ERTMS/ETCS Seviye 3
ERTMS/ETCS Seviye 3 de trenle iletişimin sürekli
sağlandığı ve değişken verilerin de trene sürekli
iletildiği bir tren kontrol sistemidir. Trenle hem
ses hem de veri iletişimi yapılabilmektedir. Trenle
iletişimde GSM-R teknolojisi kullanılmaktadır.
ERTMS/ETCS Seviye 3 de yol boyu sinyallerinin,
değişken balizlerin ve LEU ekipmanlarının
kullanılmasına gerek yoktur.