Amerikan Kafasıyla Düşünmek | Soner Yalçın

[@OkyanusunKalbi]

Amerikan kafasıyla düşünmek

Prof. Cahit Tanyol (1914-2020) vefat etti.
“Bize 150 yıldır modernleşme adı altında başka hikâyeler anlatıldı” diyen Cumhurbaşkanı Sözcüsü İbrahim Kalın, Prof. Tanyol'un vefatıyla ilgili tek söz etmedi.

“İbrahim Kalın'ın sözlerinin altına imzamı atarım” diyen” Doğu (********) Abi'den de tek söz çıkmadı; ki 2011'de milletvekili adayıydı Tanyol…

Aydınlık gazetesi vefat haberini bile vermedi.
AKP iktidarı kuşkusuz mesaj yayınlamadı. Üç yıl önce Prof. Şerif Mardin öldüğünde Erdoğan, ailesine taziye telefonu açmıştı. Mardin'i hep el üstünde tuttuklarını biliyoruz…

Bugün “ideolojik kök” arayışına girenler Tanyol'a değil, Mardin'e sahip çıkıyor; referans kaynakları!

İbrahim Kalın'ın “Ben, Öteki ve Ötesi” kitabının kaynakçaları arasında Şerif Mardin var; ve tabii ki Cahit Tanyol yok!

O halde… Bugün yine Batı/modernizm tartışması yapabiliriz. Tanyol ve Mardin arasındaki farkı göstereyim ki “150 yıllık hikâye” lafının ayaklarının nasıl yere değmediğini göresiniz…

Prof. Cahit Tanyol; Ziya Gökalp-Hilmi Ziya Ülken-Nurettin Şazi Kösemihal ile birlikte yerli İstanbul Sosyoloji Geleneği'ni sürdürdü…

Prof. Şerif Mardin; Soğuk Savaş başlangıcında ABD'nin yaygınlaştırmaya başladığı Yorum Sosyolojisi'nin Türkiye'deki kurucusu oldu. Çalışmalarında Amerikan teori ve yaklaşımlarını üreten sosyal bilimcilerin kavramlarını, yaklaşımlarını kullandı.

Tanyol ise daima, “Türkiye'nin sosyal, ekonomik, politik sorunlarını, yabancılaşmaktan kurtulmuş sosyoloji metoduyla tespit etmek zorundayız” dedi.

Yani:
Türkiye'deki sosyoloji anlayışının; Batı karşısındaki tutumunu, Batı bağımlılığını ve sosyolojik bakışın yerelliği-evrenselliği gibi olgularını Tanyol ve Mardin üzerinden incelemeden “150 yıllık hikâye” kestirmesi yapamazsınız…

Konuyu açayım:

ABD ELÇİLİĞİNDE TOPLANTI

Sosyoloji 19'uncu yüzyılda ortaya çıktı.
-Kapitalizme alternatif girişimleri engellemeye çalıştı.

–Sömürgeci politikalara uygun teoriler üretti.

-Batı'nın elde ettiği dünya hegemonyasını sürdürmek amacıyla hareket etti.

-Emperyalist niyetler doğrultusunda iş gördü…
Evet sosyoloji, küresel güçler tarafından antropoloji gibi “sömürge bilimi” olarak kullanıldı/kullanılıyor.

Cahit Tanyol'dan bir örnek vereyim: Yıl, 1960.
ABD'nin Ankara büyükelçisinden fazla itibar gören Amerikalı Ortadoğu Araştırmaları Enstitüsü Müdürü elçilik aracılığıyla Prof. Tanyol'u davet etti. Elçilikte yapılan toplantıda Tanyol'a Doğu'daki köy çalışmalarını ve “köylerdeki etkili kişiler kimlerdi, konumları ve nüfuzları neydi” benzeri istihbarat amaçlı sorular yöneltti.

Toplantı, enstitü müdürünün Türkiye'deki toplumsal yapıyı yakından tanıma isteğiyle sürdü…

Tanyol elçilikteki görüşmeyi yakın çevresine anlattı ve bu olayın; sosyolojik araştırma görüntüsü altında, ABD'nin Türkiye toplumunu kontrol etmek ve yönetmek istediğinini ortaya çıkardığını söyledi.

Tanyol bir daha davet almadı…
Diğer yandan… Batı'ya bağımlı sosyoloji anlayışının Türkiye'deki öncüsü Mardin çalışmalarını kendi tabiriyle “dedektif” gibi sürdürdü. Toplumun değerlerini, sembollerini ve dinamiklerini ortaya çıkarmak için çalıştı. Çalışmaları genellikle “din eksenli” idi. Örneğin… Batı kafasıyla Türkiye'de Siyasal İslâm iktidarının ideolojik yapı taşlarının nasıl döşeneceğinin yolunu gösterdi. Atatürk'e “akademik” saldırıyı inşa etti. İslam'ı Kemalizm'e karşı konumlandıracak toplumsal fay hatlarını tetikledi.

Prof. Mardin'i referans göstererek “150 yıllık hikâye” diyemezsiniz…

SUÇU BÜYÜKTÜ

Bu ülkede Şerif Mardinler ölünce “devlet töreni” ile defnedilir.

Bu ülkede Cahit Tanyollar ölünce kimseler duymaz.
Bu ülkenin kaderi bu:

Türkiye'deki sosyologların (gazetecilerin vd) Batı'daki tanınırlığı, önemi veya etkisi, yaklaşımlarının- kuramlarının ve yorumlarının isabetli veya geçersiz olmasından dolayı değil, “Batı'nın üstünlüğü” ekseninde olur!

Türkiye'de dünya sosyolojisine bağlanan sömürgeciliğin keşif kolu küreselci sosyologlar övgüyle alkışlanır, ödüllere boğulur.

-“Kendisini, Türkiye'den sorumlu saymayan bir sosyolog hiçbir işe yaramaz. Sizler tamamıyla Türkiye'nin sosyologusunuz, gerçekleri siz göstereceksiniz, başka hiçbir çıkar yolunuz yok…” diyen yerli sosyolog Cahit Tanyol'un suçu büyüktü:

–Ülkemiz sosyal gerçeklerinden soyutlanmış, dünyadaki gelişmelerle bağlantı kurmadan Türkiye üzerine tek düşünce üretmeyen “teslimiyetçi tutuma” karşı mücadeleyle geçirdi ömrünü…

Evet: Sosyal bilimi Amerikan anlayışıyla-sembolleriyle oluşturan Şerif Mardin'in taklitçiliğiyle modernizm eleştirisi yapamazsınız.

“Dramın Aydını Cahit Tanyol” kitabını yazan Dr. Erkan Çav'ın dediği gibi, “Ülkemizde yerli sosyolojiden bahsediliyorsa, Anadolu'nun tarihine, kimliğine, kültürüne ve medeniyetine sahip çıkan bir fikir dünyası varsa Cahit Tanyol bunun öncülerinden biridir…”

Unutturmayacağız.