Ciddi Sperm Sorunu Olan Çiftlerde Nasıl Bir Yol İzlenmelidir?

[@hamzakar]

Kadın Hastalıkları, Doğum ve Tüp Bebek Uzmanı Op. Dr. Erbil Yağmur ciddi sperm sorunu olan çiftlerde izlenecek tedavi yaklaşımları hakkında merak edilenleri anlatı.

En az bir yıl süreyle korunmasız ve düzenli olarak cinsel ilişkide bulunulmasına karşın çocuk sahibi olunamaması kısırlık ya da interfilite olarak adlandırılır. Erkeklerde kısırlığa yol açabilecek olan hastalıklar ek belirtilere neden olabilir. Bu belirtilerin doğrudan testislerde olmaması durumunda bunların hasta tarafından kısırlıkla ilişkilendirilmesi mümkün olmayabilir.

Erkek üreme sistemi beynin alt kısmındaki hipotalamus bölgesinden başlamakta olup beynin alt tarafındaki hipofiz beziyle devam ederek testislerde sonlanır. Bu nedenle kısırlık nedenleri üreme sisteminin anatomik lokalizasyonuna göre bölümlere ayrılıp sınıflandırılabilir.

Testis öncesi nedenler genelde hipofiz bezini ve hipotalamusu etkiler ve hormonal bozukluklardan kaynaklanır. Testisin fonksiyonunu etkileyerek testiste sperm yapısını bozan her tür durum kısırlık nedeni olarak kabul edilir. Bunlar arasında testis enfeksiyonları, testise yönelik cerrahi girişimler, toksik maddeye maruz kalma, testis travması, inmemiş testis, yüksek ısı, kimyasal maddeler, böcek ilaçları, testosteron salınımındaki yetersizlik ve genetik bozukluklar sayılabilir. Testiste oluşan spermlerin erkek genital sisteminden dışarı atılmasına engel olan durumlar testis sonrası kısırlık nedeni olarak değerlendirilir. Sperm hareket bozuklukları, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar ya da ameliyat sonucunda sperm kanallarının zedelenmesi, bağlanması ile sperm kanallarının bütünlüğünün bozulması, sperm kanallarının yokluğu, peniste şekil bozukluğu ya da cinsel fonksiyon bozukluğu nedeniyle ilişkiye girememe, meni yokluğu gibi nedenler kısırlığa sebep olabilir.

Sperm Bozuklukları Nasıl Teşhis Edilir?

Çocuk sahibi olamama şikayetiyle doktora başvuran kişilerin öncelikle detaylı öyküleri alınmalıdır. Fiziki muayenenin ardından erkeklere öncelikle semen analizi uygulanır. Sperm testi erkekte kısırlık nedeninin belirlenmesinde en önemli ve temel adım olarak kabul edilir. Sperm testi 3-5 günlük cinsel perhizin ardından uygulanır. Uygun tedavi yönteminin belirlenmesi aşamasında oldukça önemlidir. Sperm testi ile erkeğin sperm hücrelerinin yapısının, sperm sayısının, spermlerin hareket kabiliyetinin değerlendirilmesi mümkündür. Sperm testindeki sorunun saptanması için muayene, ultrasonografi, hormon testleri, genetik inceleme, sperm FISH testi, Sperm DNA hasar testi, Kistik Fibrozis araştırması ve testis biyopsisi yöntemlerine başvurulabilir.

Erkek kısırlığında tedavi süreci kısırlığın nedeni ve menide sperm olup olmaması gibi nedenlere göre değişiklik gösterebilir. Altta yatan nedenin tedavi edilmesi söz konusuysa öncelikle bu durum düzetilmelidir. Erkeklerde interfilite sorununun tedavisi ilaç tedavisi, iğne tedavisi, aşılama yöntemi ve yardımcı üreme teknikleri ile yapılabilir. Yardımcı üreme teknikleri kapsamında In-Vitro Fertilizasyon (IVF), Yüksek Mikroskobik Büyütmeyle Seçilmiş Sperm Mikroenjeksiyon (IMSI), Intrasitoplazmik Sperm Enjeksiyonu (ICSI) ve Mikro TESE yöntemleri uygulanabilir.

Sperm Sorunlarında Hangi Tedavi Yöntemi Tercih Edilmelidir?

Erkek kısırlığının ilaç ile tedavisi hormonal bozukluk durumunda mümkündür. Eğer sperm yapımını kontrol eden hormonlar azalmışsa hormon dengesinin sağlanmasıyla sperm yapımı gerçekleşmeye başlar. Erkek kısırlığının iğne ile tedavisi de hormonal bozukluğu olan erkeklerde tercih edilir.

Kısırlığın aşılama ile tedavisi menideki sperm sayısının on milyonun üzerinde olması ve morfolojik olarak şiddetli bir sperm defektinin olmadığı durumlarda uygulanabilir. Bu yöntemde erkekten alınan spermler yıkanır ve ölü hücrelerden, toksik atıklardan uzaklaştırılır. Hareketli ve kaliteli sperm oranı artırıldıktan sonra özel kateter vasıtasıyla kadını rahim ağzından içeri verilir. Bu uygulamanın yapılabilmesi için morfolojik açıdan normal, hareketli spermler bulunmalı, kadında tıkanıklık faktörü olmamalı, kadının yumurtlaması ve yumurta kalitesi normal seviyede olmalıdır.

Halk arasında tüp bebek olarak bilinen yöntemde kadından alınan yumurta ve erkekten alınıp yıkama işleminden geçirilen sperm laboratuvarda birleştirilir. Sperm kendi hareketiyle yumurtaya ulaşır ve döllenme spermin kendi kapasitesiyle gerçekleşir.

Mikroenjeksiyon (ICSI) yönteminde erkeğin spermleri arasından en normal olanlar seçilir. Kadından alınan yumurtaya yerleştirilir.

IMSI yönteminde spermler 7200 kat büyütülür ve daha ayrıntılı incelenir. Yapısal anomaliler tespit edilir. Ciddi sperm sorunu olan ve sınırlı yumurta sayısına erişilebilen hastalarda, tekrarlayan tüp bebek başarısızlığı olan hastalarda ve sperme bağlı sorunlarda tercih edilebilir.

Mikro TESE yönteminde menisinde hiç sperm hücresi olmayan hastalarda mikroskobik operasyonla testislerden alınan dokudan sperm elde edilmektedir. Genel anestezi altında uygulanan bu yöntemde testis kanalları açılıp sperm kanalları incelenir. Genişlemiş dolgun sperm kanallarının görüntülenmesiyle içerisinden sperm elde edilmesi hedeflenir.