Neolitik Dönem Anadolu Topluluklarında Sosyal Akrabalığın Olabileceği Keşf

[@Canan]

ODTÜ ve Hacettepe Üniversitesi İşbirliği Sonucunda, Neolitik Dönem Anadolu Topluluklarında Sosyal Akrabalığın Olabileceği Keşfedildi!

Orta Doğu Teknik Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitesi'nin önderliğinde toplanan 11 ülkeden 57 bilim insanının katılımıyla gerçekleştirilmiş Neolitik döneme ait antik DNA çalışmaları bu toplumlarda biyolojik akrabalığın yanı sıra “sosyal akrabalık” kavramının rastlandığını gösteriyor.

Antropologlar ve arkeologlar bu buluştan önce de Neolitik dönem topluluklarının ölümden sonra yakınlarını içinde yaşadıkları yapılara ya da çevrelerinde açtıkları çukurlara gömdüğünü biliyordu; ancak son yapılan çalışma yakınlığın derecesini anlamamızı sağlıyor. ODTÜ Biyolojik Bilimler Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Somel, Anadolu Ajansı’na yaptığı açıklamalarda, Neolitik Çağ yerleşimlerinden alınan 60 adet kemik örneğinden elde edilen 22 bireyin genomunu daha önce veri tabanlarında bulunan diğer genomlarla bir araya getirdiklerini ve bunun sonucunda aynı binaya ya da mezara gömülmüş kişilerin akrabalık bağının bulunmasının zorunlu olmadığını keşfettiklerini belirtti.

Aşıklı Höyük (Aksaray), Boncuklu Höyük (Konya), gibi yerleşim yerlerinde genellikle akrabaların bir arada gömüldüğünü belirten Somel, Çatalhöyük ve Barcın Höyük gibi tarım nedeniyle gelişmiş ve nüfusu artmış yerleşim yerlerinde bu trende rastlanmadığını belirtti. Yani bu bölgelerde bireyler bir kalıtsal akrabalığın yanı sıra sosyal bir birliktelik kurmuş ve bir araya gömülmüş olabilirler. Hacettepe Üniversitesi Antropoloji Bölümü Doktor Öğretim Üyesi Füsun Özer yaptığı açıklamalarda ise tam olarak bu duruma dikkat çekiyor. Kendisi yaptığı açıklamalarda Neolitik dönem topluluklarının -günümüzden farklı olarak- kan bağıyla birbirine bağlı ailelerin aksine sosyal bir birliktelikleri bulunan ve aynı evde yaşayan gruplardan oluşmuş olabileceğini belirtti.

Hacettepe Üniversitesi Antropoloji Bölüm Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yılmaz Selim Erdal ise daha önceki arkeolojik çalışmalarda ortaya çıkan Boncuklu Höyük’te bir araya gömülmüş bebek ile anne cesetlerinde biyolojik akrabalık bulunmadığını belirterek, toplumsal örgütlenmenin yalnızca biyolojik akrabalık çerçevesinde gelişmemiş olabileceğini ifade etti:

''Çatalhöyük gibi büyük nüfuslu yerleşimlerin yüzyıllar boyunca eşitlikçi bir kültürü korumuş olmalarını bu tür toplumsal akrabalık bağlarına borçlu olabilirler.''

Çatalhöyük'te gömülmüş bir bebeğin iskeleti
Kaynak: Çatalhöyük Research Project

ODTÜ Enformatik Enstitüsünden bilgisayar bilimci Doktor Öğretim Üyesi Elif Sürer ise bugüne kadar antik DNA çalışmalarının çoğu zaman insan popülasyonlarının hareketliliğini incelemek için kullandıklarını ancak burada tamamen farklı bir şekilde akrabalık tespiti için kullandıklarını belirtti.

Bu yapılan çalışma kültürel normların insan popülasyonlarında nasıl değiştiğini anlamamız için önemli bir yapıtaşı olabilir çünkü bilim insanlarının açıklamaları Neolitik dönem kültürünün günümüzde insan popülasyonlarının yaşayış şekliyle bir kontrast halinde olduğunu anlamamızı sağlıyor.