Gül | Gülün Bakımı | Yetiştirilmesi (Rose - Rosaceae)

[@Canan]

Gül - (Rose - Rosaceae) Çiçeğinin,
Tarihçesi, Yetiştirilmesi, Bakımı, ve Çeşitleri

Sevginin ve aşkın simgesi olan gül bitkisi hem bahçelerde hem de ev ve işyerlerinde çok güzel bir hava yaratır.

Gül (Rosa), Rosaceae (Gülgiller) familyasının Rosa cinsinden güzel kokulu bitki türlerine verilen ad. Ana vatanı Anadolu, İran ve Çin'dir. Türklerin milli çiçeği sayılan ve çiçeklerin kraliçesi diyebileceğimiz bu bitki herkes tarafından sevilen bir çiçektir. Park ve bahçelerin süslenmesinde kullanıldığı gibi sarmaşık olanları balkon ve terasları süsler. Kesme çiçekçilikte çok talep edilen kıymetli bir çiçektir.

Mayıs-haziran ayları arasında, pembe, beyazımsı, sarı, kırmızı renkli çiçekler açan, güzel kokulu çok senelik, çalımsı ve dikenli bir bitkidir. Gövdeleri silindir biçimli, yeşilimsi, esmer renkli, çok dallı ve dallar sık dikenlidir. Dikenlerin uçları kıvrık ve genellikle kırmızı renktedir. Yapraklar saplı ve kulakçıklı, 5-7 yaprakçıklıdır. Çiçekler dallarında tek tek veya kümeler hâlinde bulunur. Çanak yaprakları 5 parçalı, taç yaprakları ise çok parçalıdır. Çiçek tablası zamanla etlenerek, kırmızımtrak bir renk alır ve kuşburnu adı ile bilinir.

Tarihçe

Arkeologların tespitlerine göre 5000 yıl öncesinden beri insanlar gülleri süs bitkisi olarak yetiştiriyor. Ağırlıklı olarak son iki yüz yıl içinde olmak üzere bin yılı aşkın süredir birçok hibritlemelerle insanlar özellikleri devam edici yeni türler oluşturmuş ve bunları da birbirleriyle melezleyerek farklı kalitelerde çiçek ve koku arayışlarına girmişler. Son yüzyılda, günümüze kadar Avrupa’da yeni gül çeşitleri türetmek için hastalıklara direnç, yaprak güzelliği vb özellikleri üzerinde araştırmalar yapılmış, daha üstün kaliteli yeni çeşitler oluşturulmuş. Çalışmalar hâlâ devam ediyor.

Gül yetiştiriciliği

Gül fidanı; ısı derecesi yüksek olan, çok kırağı ve don yapmayan, çiçek zamânında çiğ yapan yerlerden hoşlanır. Güllerin toprağı, kâfi derecede humuslu ve kireçli geçirgen tınlı ve derin olmalıdır. Bol gübreli killi-kumlu ve içerisinde demir maddeleri bulunan kırmızı renkteki topraklarda iyi yetişmektedir.

Çiçeklenme özelliklerine göre güller:

Güller çiçeklerine göre: Yalın kanat, yarım katmerli ve katmerli güller. Boylarına göre: Bodur, yüksek ve sarılıcı güller. Çiçeklenme zamânına göre: Yılda bir çiçek açanlar, yılda birden fazla çiçek açanlar ve yediveren güller diye sınıflandırılmaktadırlar.

Anadolu, yabani gül bakımından çok zengindir. En yaygın olan Rosa canina ( köpek gülü veya yabânî gül )dır. Gülyağı çıkarılmasında en elverişli olanı pembe renkli, kuvvetli kokulu ve yarım katmerli olan Rosa damascena (Isparta gülü, yağ gülü, sakız gülü) dır.

Tiplerine göre güller:
Eski tip güller:
Gerçek gül kokusu bunlardadır. Yılda bir defa, mayıs başı ile haziran ortası arasındaki dönemde çiçeklenirler. Pek az çeşitleri yılda iki defa, ilkbaharda ve sonbaharda çiçek açarlar. Bu iki guruptan güller en çok orta boy çalı yapısında ve sarmaşık gülü yapısındadır. Sarmaşık tarzında gelişenlerin sürgünleri sonraki yıl çiçeklenir. Çalı formundakilerse, yeni sürgünler yeterince büyürse sonraki yıl tepelerinden yan dallar vererek çiçeklenir. Ve ayrıca ana gövdelerde gelişen yeni dallar sonraki yıl çiçeklenir.

Yeni tip güller:

Çoğunlukla 1800′lü yıllardan günümüze kadar yapılan hibritlerdir. Aylarca durmadan çiçeklenirler. Yediveren gülü denir. Her boy, her tip güllerden yediveren özellikli hibritler türetilmiştir.

Bu iki tip gruplamadan başka:
Çiçek irilikleri, çiçek açan dalın uzun, kısa, esnek-ince, sert-güçlü özellikleri ve aynı dalda açan çiçek sayısı da gül çeşidine göre farklı olabiliyor. Güçlü ve uzun dalda tek çiçek açanlar kesme çiçekçilikte en çok yetiştirilenleridir (bazen dalda iki üç tomurcuk olsa da onlar en başta köreltilir tek tomurcuk burakılır). Bu özellikte gül çeşidi azdır. Genelde bir dal ucunda birkaç tomurcuk oluştururlar. Bodur güllerde ve sarmaşık güllerinde dal uçlarında tomurcuk sayısı daha fazladır.

Büyüklüklerine ve gelişimlerine göre

Büyük çalı, ağaççık tarzı güller:
Hızlı büyürler. Yeni sürgünler birkaç ayda iki metreyi bulur. Gelişimleri arsızdır. Budamayla küçük tutamazsınız. Bu çeşitler pek tercih edilmez. Her yerde görmüyoruz.

Ortaboy çalı yapısında güller:
Boyları eğer budamayla kısa tutulmazsa genelde 1,5 metre cıvarlarındadır. Gelişimleri sakindir. En yaygın yetiştirilen güller bunlardır.

Bodur (küçük çalı tipi) güller:
Çok da küçük değiller. Boyları 40cm ile 1 metre arasında değişir. Susuz ve bakımsız kaldıklarında 30cm gibi kısa kalırlar. Devamlı dipten çıkardığı sürgünler bir süre uzar ve tepeden toplu halde, her dal ucunda çok sayıda çiçek açarlar. Çiçekler fazla iri olmaz. Susuzluğa dayanıklılıkta çok iyidirler. Belediyeler parklara ve yol kenarlarına en çok bodur gül diktirirler.

Minyatür gül:
Adı gibi minyatür yapılıdır. Dallar genelde kürdan gibi incecik olur. Boyları 15-20cm olup 30cm’yi pek geçmez. Küçük saksılarda hediyelik olarak yetiştiriciliği yapılır. Ev içlerinde güneşli pencere kenarlarında yaşamaya adapte olabiliyorlar.

Sarmaşık gülleri:
Aslında sarmaşık değil, tırmanıcı özelliktedir. Tırmanacak şey bulmazlarsa ya yerde sürünücü ya da sürgünleri böğürtlen gibi kavisli dallar halinde gelişir. Çoğunluk çeşitleri kalıcı gövde oluşturmaz. Her yıl dipten yeni güçlü sürgünler çıkarır. Birkaç yıllık yaşlı sürgünler kurur. Bazıları kalıcı gövde şeklinde gelişebiliyor. Güller çok fazla melezleştirilmiştir. Sarmaşık güllerinde bu farklı özellikler de bununla ilgili.

Gül bakımında en başta şu iki şeyin çok büyük önem taşıdığını bilin: Birincisi, budamadır. Her gül çeşidi başka usul budama gerektirir. Sonra, ev bitkisi olmadığını ve ayrıca kışın soğukta en az 2 ay dinlenmeleri gerektiğini de bilmelisiniz.

[@Canan]

Tüm kıyı illerimizde sonbahar ortası ile kış sonu arasında herhangi bir zamanda gül dikilebilir. Kışları sert geçen yerlerde kış sonu ile ilkbahar başını tercih edin. Kazdığınız çukura gül fidanını önceki yeri ile aynı derinlikte dikmelisiniz. Çukura köklerini oturtacağınız zemine az miktarda toprak karıştırılmış eski sığır gübresi yaysanız iyi olur (şart değil). kökleri oturtup yavaşça toprak ekleyin. En sonunda çok fazla sıkıştırmayacak şekilde toprağı biraz bastırın ve sulayın.

Uygun yer
Yaygın tavsiyelerde en az 6 saat direkt güneş istediği söylenir. Fakat, en az 4 saat demek daha uygundur. Ama elbette ne kadar fazla süreli güneş alırsa o kadar iyi. Diğer hayati önem taşıyan faktör esintilerdir. Yeri sürekli esintilere, rüzgarlara ne kadar açıksa o derecede sağlıklı olur. Aksi takdirde yapraklarında her türlü mantar hastalığı olur. Yaprak bitleri de rüzgarsız ortamlarda daha iyi tutunurlar ve süratle çoğalırlar. Bitlerin yapraklara zarar vermesini mantar hastalıkları takip eder. Gül dikilecek yerde rüzgar ve güneş şartları burada anlattığım ölçülerde değilse oraya gül dikmemeniz daha iyi olacaktır.

Aralarındaki mesafe
Orta büyüklükte bir gül bitkisinin merkezinden her yöne en az 1 metre mesafede başka bir bitki bulunmamalı. Dalların yukarı doğru uzayarak çevreye yayılmasıyla 1m² kadar alan kaplayacaktır. Eğer bu şekilde yetişmesine izin verecekseniz çevresi daha da açıklık olmalı. Küçük yapılı (veya devamlı budamalarla kısa tutulan) güllerde mesafe daha kısa tutulabilir. Aralarında iyi bir hava sirkülasyonu olmalı. Birbirleri tarafından veya başka bitkiler tarafından hava akımları ve direkt güneş ışınları engellenmemeli.

Toprak, gübre isteği
Güllerin en sevdiği toprak hem killi hem kumlu ve demir açısından zengin kırmızı topraktır ama şart değil. Çok kireçli, çok kumlu, fazla ağır killi, aşırı humuslu, aşırı asitli toprakları sevmez. Yani hiçbir konuda aşırılığı olmayan her türlü toprakta sorunsuz gelişir.

Toprağı gübreden, besinden mahrum edilmemelidir. Doğal gübrelerden en iyisi sığır, koyun ve keçi gübreleridir. İlkbahar başında ve yaz başında olmak üzere iki defa: Toprağı derinden çapalayıp mümkün oldukça bol gübre karıştırın. Doğal gübrelerin yerine özel gül besinleri de kullanabilirsiniz. Özel gül gübresi bulamazsanız eşit ağırlıklı (NPK oranları eşit) suni gübreler, özel bitki besinleri kullanabilirsiniz. Bunların dozajını ayda bir vermeye uygun ayarlayarak ilkbahardan sonbahar başına kadar ayda bir vermeniz iyi olur. Çok hafif dozajlı ve her sulama suyuna katılması tavsiye edilen sıvı besinin bahçe topraklarında etkisi olur mu bir fikrim yok. Tek özellikli (mesela azot gübresi, potasyum gübresi, şeker gübresi vs) suni gübreler ise zararlı olur. Kan ve kemik tozu gibi şeyler asla kullanmayın.

Sulama
Normal topraklarda, üst yüzey orta dereceden fazla kuruma gösterene kadar su istemez. Killi topraklarda ise üst yüzey iyice kurumadıkça sulamayın. Gereksiz yere sulamalar kili topraklarda özellikle aşısız güllere zarar verir kökleri çürütür.

Geceleri kuvvetli esintiler almayan bahçelerde sulamalar sadece sabah ile öğle arasında yapılmalı. Aksi takdirde akşam sulaması yüzünden gece ıslaklığı fazla nem yapar bu da yapraklarda pas, külleme, mildiyö gibi mantar hastalıklarına sebep olur.

Saksıda gül yetiştiriyorsanız
Toprak suyu çok iyi süzdürür nitelikte olmalı. Üst yüzey elinize yapışmadan ufalanacak kadar ıslaklığını yitirdikçe sulamalısınız. Saksı olarak mutlaka mümkün olduğunca büyük ve eski tip çömlek saksı kullanmalısınız. Çünkü gülleri çok güneşli yerlerde, yaz kış dışarda açık havada tutmak zorundasınız. Çömlek saksı gülün toprağını ve köklerini yazın şiddetli ısınmalardan, kışın şiddetli donmalardan korur.

Kışın ne yapılmalı
Güller hafif ve orta şiddetteki don olaylarına dayanıklıdır. Ağır don olayları görünen yerlerde kışın nasıl korunur, 9. sayfada okuyabilirsiniz. Uygun şartlar sağlanan seralarda yetiştiriyorsanız kışın en az 2 ay soğukta dinlenmelerini sağlamalısınız. Bu kesin şarttır.

Hastalıkları, zararlıları
Güller en sağlıklı olarak esintisi bol ve günde en az 4 saat direkt güneş alan yerlerde yetişir. Bu şartları taşımayan yerlerde her türlü hastalık başgösterir. Bütün mantar hastalıkları ve her çeşidinden bitki bitleri gelir gülleri bulur. Yılda bir defa çiçek açan eski tip güller hastalıklara daha dirençlidir.

Güçlü esintiler almayan yerlerde, sabaha karşı veya akşamları otomatik sulama yapılan yerlerde mildiyö, pas, külleme hastalıkları mutlaka olur. Önünü alamazsınız. Sulama gerektiği zaman sadece sabahın geç saatlerinde, öğleye doğru sulama yapmalısınız. Devamlı güçlü esintilerin hakim olduğu yerlerde akşam sulama yapılabilir zararı olmaz.

Her türden bitki bitleri güllere musallat olur. Az rüzgarlı yerlerde ve kapalı camekanlı mekânlarda örümcek bitler en büyük zararı verirler. Üstelik onların yapraklarda çalışmaya başlamasının hemen peşinden pas hastalığı ortaya çıkar.

Kaynak

[@Sevda]

Yediveren, katmerli, sarmaşık, Isparta.. Cinsi ne olursa olsun gül çiçeklerin içinde en zarif ve romantik olanı. Kadınların gönlünde de ayrı bir yere sahip ayrıca.

Gül çiçeğine lâyık harika bir konu olmuş Canancığım, ellerine sağlık.

[@Basakca]

Bulut geçti gözyaşları kaldı çimende
Gül rengi şarap içilmez mi böyle günde.
Seher yeli eser yırtar eteğini gülün.
Güle bakınca çırpınır yüreği bülbülün.


Ahhh bu gönlüm arzu eder seni yar senii...


Ahhh.... Canannnn...

Konu gül konusu, gül çiceği, oynar önümde köçeği, neyleyim yarsız döşeği demez mi birde...

Yazacaklarımı bile unuttum gülü görünce benzedim şapşal bülbüle

[@Redwine]

Bütün çiçekler güzeldir ama benim için Gül'ün yeri ayrıdır... Bahçeli bir evim olsa bahçesini sadece renk renk güllerle donatırdım...

Teşekkürler Canancığım...

[@Gülce]

Offf offff!

Şu güzelliğe bakar mısın. Resimlerine bakarken ble mest oldum.


Canan sakın bana bahçemin güllerinden deme.

Çatır çatır çatlarım valla...

Balkonum da var bodur gülüm. Üç tane açtı üzeri tomurcuk dolu.

Resim atamıyorum, paylaşamadım.

Faydalı bilgiler ve görseller için teşekkürler @Canan

[@Canan]

Orjinal Mesaj Sahibi Gülce

Offf offff!

Şu güzelliğe bakar mısın. Resimlerine bakarken ble mest oldum.


Canan sakın bana bahçemin güllerinden deme.

Çatır çatır çatlarım valla...

Balknum da var bodur gülüm. Üç tane açtı üzeri tomurcuk dolu.

Resim atamıyorum, paylaşamadım.

Orjinal Mesaj Sahibi Gülce

Faydalı bilgiler ve görseller için teşekkürler @Canan

Gülceciğim, üzerinde Canan yazanlar bahçeme ait. Bu sene açmadılar tomurcuktalar henüz.

Bu kadar gül çeşidim yok benim. Hassaslar, fazla ıslak kalmaktan, pas hastalığı oluyor, bir de bitlenmeye çok müsaitler; bakım istiyor yani

[@Liaaa]

Bahçe kapılarını süsleyen asma güllerinden kendimi almam imkansız oluyor.

Dört etrafı güllerle kaplı olsada bakımı hayli zor.

Çıtır gülden ne de güzel reçel yapılır.

Ellerine sağlık, rengarenk konu için teşekkürler Canan.

[@Gülce]

Orjinal Mesaj Sahibi Canan

Gülceciğim, üzerinde Canan yazanlar bahçeme ait. Bu sene açmadılar tomurcuktalar henüz.

Bu kadar gül çeşidim yok benim. Hassaslar, fazla ıslak kalmaktan, pas hastalığı oluyor, bir de bitlenmeye çok müsaitler; bakım istiyor yani

Evet canım. Benim gül de bitlendi. Bir tarif aldım doğal onu deneyeceğim.

Sana da vereyim, belki işine yarar.

ACI BİBERLİ ORGANİK İLAÇ

1 kaşık acı biberle 8-10 diş sarmısağı ezip 1 gün boyunca 1 litre suda kapalı olarak bekletin. Ertesi gün bu karışımı süzerek 1 tatlı kaşığı sıvı yağ ve 1 litre daha su ilave edin.

Bitkilerinize ve çiçeklerinize dadanan parazitler, asalaklar, böcekler ve zararlılar için bitkilerinizi ilaçlayın.

Belki biz acı severiz ama bitki zararlılarının hiç biri acı biberli sarmısağı sevmezmiş.

Bu kimyasal bir içerik değildir ve hiç bir canlıya zarar vermez.

[@Canan]

Tarifi aldım @Gülce teşekkür ederim.

Ben de yapma bir ilaç denemiştim. Arap sabunlu sirkeli falan. Pek faydasını görmedim.