Yönetmen: René Clair
Tür: Kısa Metraj
Vizyon Tarihi: 1924
Süre: 22 dakika
Senaryo: Francis Picabia, René Clair

René Clair’den deneysel ve avangard bir yapıt. Yapımcılığı Fransız bale topluluğu “Les Ballets Suis” tarafından üstlenilen filmde topluluk üyeleri yıldız dansçıları Borlin’in yasını tutmaktadır. Aşırı derecede gerçeküstü ve absürd olan film, bir deve tarafından çekilen cenaze arabası ve tabutunun içinde son bir gösteriye kalkışan ölü gibi görüntüler sunar. Jenerikte adı anılmayan Eric Satie filmin müziklerini yapmıştı ve filmin sonlarına doğru perdede görünmekteydi. Clair’in 1924 tarihli çalışması, ıslık ve yuhalamalarla olduğu kadar alkışlarla da karşılandı; seyirciyi öfkelendirmeyi amaç edinen dadacı felsefe bir kez daha başarıyla temsil edilmişti.

Yönetmen :Germaine Dulac
Tür: Kısa Metraj
Vizyon Tarihi: 1928
Süre: 41 dakika
Senaryo: Antonin Artaud, Germaine Dulac

Fransız avangart sinemasının en önemli yönetmenlerinden (ve zamanının önde gelen feministlerinden) biri olan Germaine Dulac'ın, her ne kadar kendisince tam zıddı olduğu söylense de, birçoğunca sürrealist sinemanın ilk filmi kabul edilen La Coquille et le Clergyman’in senaryosu da sürrealizmin kurucularından antonin artaud'ya ait.

Yönetmen: Hans Richter
Vizyon Tarihi: 1928
Süre: 6 dakika
Senaryo: Werner Graeff, Hans Richter

Hans Richter filmlerinde ritme önem vermiş dadaist bir yönetmendir, kendisi Almandır fakat Naziler tarafından bazı filmleri zararlı, ahlak dışı sayılmış ve deforme edilmiştir.

Vormittagsspuk da açılışını Naziler tarafından deforme edilmiş olduğunu söyleyerek yapar. Yönetmenin bu soyut çalışması önemli kısa filmlerindendir.

Yönetmen:Man Ray
Senarist: Robert Desnos
Tür: Kısa Metraj
Süre: 21 dk.

Man Ray'ın 1928 yılında Robert Desnos'ın şiirlerinden Starfish'den yola çıkarak çektiği filmdir. Man Ray, filmi çekerken, dizinsel foto-gram, ikonik imgeler eşliğinde simgelenen fotoğraflar üzerine dada yönelime gitmiştir. Filminden sahne geçişleri arasına soktuğu ‘arayazılar’ ile sözcük oyunları yapmış ve görsel anlatımda şiirselliği birleştirmiştir.

Genç bir adamın bir kuyumcudan nişanlısına aldığı inciyle başlayan Henri d’Ursel’in yönettiği sürrealist sinema akımın ilk örneklerinden olan kısa metrajlı filmdir.

Yönetmen: Luis Buñuel
Senaristler: Salvador Dalí, Luis Buñuel
Tür: Kısa metraj

Bir Endülüs Köpeği, Fransızca orijinal ismi Un Chien Andalou olan (İngilizce: An Andalusian Dog) 16 dakikalık sürrealist filmdir. Deneysel sinemanın ilk örneği kabul edilmektedir.

Ünlü İspanyol ressam Salvador Dali ve İspanyol yazar ve film yönetmeni Luis Buñuel'in gördükleri bazı rüyaları birbirlerine anlatmaları filme esin kaynağı olmuştur. 1928 yılında Fransa'da Luis Buñuel ve Salvador Dali tarafından hazırlanmış ve 1929 yılında Paris'te çekilmiştir.

Yönetmen:Luis Buñuel
Vizyon Tarihi: 1930
Süre:60 dakika
Senaryo: Luis Buñuel, Salvador Dalí, Marquis de Sade

Luis Buñuel’in senaryo çalışmasına sürrealist dostu Salvador Dalí’nin yaptığı katkılarla oluşan bu film, Buñuel’in elli yıl boyunca çekeceği tüm filmlerde kendini duyumsatır. Düşlerin kullanımı, filmin içine yerleştirilen zeka ürünü gerçeküstücü sahneler , bu filmden sonra Buñuel sinemasının temel özellikleri olacaktır.

Yönetmen: Jean Cocteau
Senarist: Jean Cocteau
Süre: 55 dk.

Jean Cocteau'nun senaryosunu yazıp yönettiği bu deneysel film, birinci ve ikinci Dünya Savaşları arasında kalan dönemde, özellikle de Fransa'da filizlenen öncü sinema'nın (avangart sinema) en belirgin örneklerinden biridir ve bu anlamda tarihi bir önemi vardır. "Bir Şairin Kanı" aynı zamanda yönetmenin "Orpheus Üçlemesi" (Orphic Trilogy) adı verilen bir dizi filminin de ilkidir.

Orfe efsanesinden ve Jean Cocteau'nun kendi hayatından izler taşıyan "Bir Şairin Kanı" kamaşık ve rüyayı andıran bir yapıya sahiptir. Yönetmenliğinin yanı sıra bir şair, romancı, oyun yazarı ve ressam olan Jean Cocteau, şiirde kelimelerle yapılan sanatın sinemada da görüntüler aracılığı ile yaratılabileceğine, sinemanın teknik altyapı olarak buna çok uygun olduğunu söylüyordu.

Alışılageldik bir öykü akışı bulunmayan film seyirciyi sürekli şaşırtan sürrealist imgelerle dolu dört ana bölüme ayrılmıştır. Cocteau başrol oyuncusunu görsel metafor ve simgelerle dolu gerçeküstü düşsel bir yolculuğa çıkartır.

__________________

ayakkabı kutusuna,
sakladım
tüm göçebeliğimi

Yönetmen: Maya Deren, Alexander Hammid
Tür: Kısa Metraj
Vizyon Tarihi: 1943
Süre:14 dakika
Senaryo: Maya Deren

Meshes, Amerikan avangardının özel bir hikaye anlatma türünden; bir figürün sürekli değişen düşsel mekanlar boyunca gerçeküstücü yolculuğu. Kendi fantezilerinden yola çıkan ve çekimleri kendi evinde yapan Deren, sezgileriyle filme kalıcı tınısını veren bir sıçrama yapar. Deren’in Los Angeles’ı, ürkütücü ve tehdit dolu havası bir yana, mimarisi ve iç mekan tasarımıyla bile bu mitik-şiirsel atağın atmosferinin, kara filmin öncüsü sayılmasına yeter.

Bu film, kimlik bölünmesi yaşayan, görüntülerin aldattığı ve farklı gerçeklikler arasında gidip gelen bir kadının yaşadığı gotik kopuşu, tüm önemsiz ayrıntıların (oturma odasının merdivenindeki eğimden, mutfak masasının üstündeki ekmek bıçağına kadar) abartıldığı evin aydınlık mekanlarına unutulmaz bir biçimde bağlayan ilk çalışmalardan biri. Deren’e göre, kadınların düştüğü tuzağın ağlarını ören ve onları donuklaştıran günlük ev yaşantısıdır.

Yönetmen: Maya Deren
Senarist: Maya Deren
Tür: Kısa Metraj
Süre: 15 dk.

Maya Deren’in senaryosunu yazdığı, yönetmenliğini üstlenip oyuncu olarak bulunduğu deneysel filmdir. Maya Deren film için “kişinin kendi kimliğini düzeltme çabasıdır” demiştir.

Yönetmen: Hans Richter
Vizyon Tarihi: 1947
Süre: 99 dakika
Senaryo: Hans Richter, David Vern, Hans Rehfisch

Sürrealist sanatçı ve dda film akımı teorisyeni Hnas Richter tarafından 1947 yılında yapılmış deneysel filmdir. Yapımcılığını ve yönetmenliğini Hans Richter yapmıştır. Film Venedik film festivalinde en iyi sinematografi ödülü almıştır.

Yönetmen: Alain Resnais
Senarist: Alain Robbe-Grillet
Türü: Uzun metraj
Süre: 1 s. 34 dk.

Geçen Yıl Marienbad'da, 1961 Fransa İtalya ortak yapımı gerçeküstü deneysel filmdir. Bu bilmece gibi gizemli ve rüyayı andırır tuhaf filmde, otel olarak kullanılan muhteşem bir şatoda karşılaşan bir kadın ve bir erkeğin sürekli olarak daha önce nerede karşılaştıklarını sorgulamaları, geçmişlerini aramaları (belki de hiç karşılaşmamışlardır) çapraşık geri dönüşlerle anlatılır. "Geçen Yıl Marienbad'da" bir bakıma Hollywood melodramlarının sürrealist bir parodisi de sayılabilir.

__________________

ayakkabı kutusuna,
sakladım
tüm göçebeliğimi

Yönetmen: Luis Buñuel
Senarist: Luis Buñuel
Türü: Uzun metraj
Süre: 1 s. 35 dk.

Kentin ileri gelenleri, zengin birinin evindeki davette bir araya gelirler. Bu soylu ve seçkin insanlar, her zamanki gibi ‘çok önemli konuları’ konuşacaklar, muhtemelen ‘çok önemli kararlar’ alacaklar ve bol bol da yiyeceklerdir. Ama bir anda beklenmedik bir şey olur. Tüm kapılar açıktır ancak bulundukları yerden çıkamazlar. Sonunda kendi ritüellerine hapsolmuşlardır. Biraz önce birbirleriyle en kibar dilleriyle konuşan insanlar artık birer vahşi hayvan gibi saldırmaya, kavga etmeye başlarlar.

Adeta Robinson gibi adaya düşen bu ‘yaratıklar’ kurtulmayı başarabilecekler midir? Mahvedici Melek, gerçeküstücü sinemanın en önemli ismi Luis Buñuel’in pek çok sinemasevere göre en iyi filmi. Burjuvazi ve ahlâk sorgusunu, kendi gerçeküstücülüğünün nimetlerini sonuna dek kullanarak yapan Bunuel'den yine hayal gücünü zorlayan ilginç bir film.

Yönetmen: Luis Buñuel
Vizyon Tarihi: 1972
Süre:102 dakika
Senaryo: Luis Buñuel, Jean-Claude Carrière

Oscar ödüllü Burjuvazinin Gizli Çekiciliği, sosyeteden altı kişinin yemek yeme planlarının aksilikler yüzünden sürekli suya düşmesi gibi son derece basit bir konudan yola çıkarak sadece komedinin değil, gerçeküstücü akımın da en güzel ve eğlenceli örneklerinden birini sergiliyor. Terörist eylemler, cinsel kaçamaklar ve tutuklanmalar arasında sürekli aksayan yemek, sinema tarihinin en çarpıcı rüya sahnelerinden birine de malzeme oluyor.

Yönetmen: Alejandro Jodorowsky
Vizyon Tarihi: 1973
Süre: 114 dakika
Senaryo: Alejandro Jodorowsky

İsa benzeri bir karakter ruhani bir liderin dünyasına girer ve onun aracılığıyla, gezegenleri temsil eden renkli bir grupla tanışır. Her birinin farklı dünyası vardır ve başlangıçta onların dünyalarını izleriz. Daha sonra kutsal dağa doğru gerçekleştirilecek yolculuk başlar.

Öncelikle her Jodorowsky filmi gibi, anlatılması, özetlenmesi zor bir çalışma olduğunu belirtmek gerek. Her tür özet filmi anlatmak için yetersiz ve hatta 'saçma' kalıyor.

Yönetmen öncelikle saykodelik kültüre ve gerçeküstücülüğe bağlı kalarak çekmiş bu filmi ve görsel olarak çarpıcı bir galeri var karşımızda. Fakat yönetmen 70'lerde karşı kültürün hedefi haline gelmiş her türlü kurumu da çaktırmadan eleştiriyor.

Yönetmen: Luis Buñuel
Vizyon Tarihi: 1974
Süre:104 dakika
Senaryo: Luis Buñuel, Jean-Claude Carrière

Toplumun kurallarıyla boğuşan, cinsellik ve özgürlüklerinin karmaşasına düşen karakterlerle dolu, birbirine muğlak derecelerde bağlı olan bölümlerden oluşan bir Bunuel filmi.

Filmde, bir yemek masası çevresinde klozetlere oturmuş insanların kimsenin görmediği yerlere çekilip yemek yemek için özürlerle sofradan kalkmaları gibi sahneler mevcut.

Komik ve çılgın öğelerin bulunduğu filmde, Luis Bunuel sürrealistliğini doyasıya ortaya çıkarmıştır. Onlarca başyapıt çıkarmış bir yönetmenin en sıradışı çalışmalarından biri.

__________________

ayakkabı kutusuna,
sakladım
tüm göçebeliğimi

Yönetmen: Louis Malle
Vizyon Tarihi: 1975
Süre:100 dakika
Senaryo:Louis Malle, Joyce Buñuel, Ghislain Uhry

Black Moon, 1975 Fransa Batı Almanya ortak yapımı gerçeküstü fantastik filmdir. Filmin özgün adı Kara Ay anlamına gelmektedir. "Black Moon", Malle'in hiçbir türe sokulamayan filmlerinden biridir, Andrei Tarkovski'nin "Ayna"sı veya David Lynch'in "Lost Highway"i gibi sarsıcı, gizemli ve karanlık bir deneysel fantezidir. Tıpkı fantezi edebiyatının ünlü eseri "Alis Harikalar Diyarı" hikâyesinde olduğunda gibi filmde garip mantıksız bir takım olaylar birbirini takip eder, zaten filmin tanıtım sloganı da şöyledir; Apokaliptik bir Alis Harikalar Diyarında öyküsü!. Bu avangart film Malle'in filmografisindeki en az tanınan filmlerinden biridir. Malle'in bu filmi yaparken kendi rüyalarından ilham aldığı söylenir. Dolayısıyla filmin klasik bir dramatik anlatımı veya bilinen anlamda bir konusu yoktur. Üstelik Malle çekimlerde çok kereler senaryonun dışına çıkarak doğaçlamaya da başvurmuştur.

Yönetmen: Luis Buñuel
Vizyon Tarihi: 1977
Süre:102 dakika
Senaryo: Luis Buñuel, Jean-Claude Carrière, Pierre Louÿs

Karısının ölümünden beri cinselliği tatmayan varlıklı ve entelektüel Mathieu, evine hizmetçi olarak aldığı ateşli İspanyol güzeli Conchita''yı tutkuyla arzulamaktadır. Sırlarla dolu Conchita ise kendisiyle yatmayı takıntı haline getiren Mathieu''yü çeşitli numaralarla oyalar… Buñuel''in gerçeküstücü kökenlerinden çarpıcı izler taşıyan bu film, aynı zamanda ahlaki çöküş ve politik yozlaşma içindeki bir topluma yöneltilmiş keyifli bir taşlama. Başroldeki tek karakter için iki kadın oyuncu kullanan Buñuel (biri ateşli ve bayağı Conchita, diğeri mesafeli ve sofistike Conchita), sinema dilinde bir yeniliğe de imza atıyor.

Yönetmen: David Lynch
Vizyon Tarihi: 1977
Süre: 85 dakika
Senaryo: David Lynch

David Lynch'in ilk uzun metrajlı filmi olan 1977 tarihli Eraserhead yönetmenin sonraki filmlerinde de baskın olan karanlık, kaotik dünyanın erken bir habercisi. Filmde David Lynch'in favori oyuncularından Jack Nance'in canlandırdığı Henry Spencer'ı yeri tanımsız bir "endüstriyel çöl"ün kabusumsu atmosferinde gelişen bir dizi olayın merkezindeki özne olarak takip ediyoruz. Geçmiş bir ilişkisi esnasında partneri Mary'nin hamile kaldığını öğrenen Spencer onu kendi küçük evine getirir. Burada mutant, sürüngen benzeri bir yaratık dünyaya getiren Mary'nin evden kaçmasıyla Spencer evde "bebek"le, radyatörün arkasında hayali bir sahnede gördüğü kadınla ve kendisini baştan çıkarmaya çalışan karşı komşusu ile başbaşa kalır. David Lynch'in erken dönem başyapıtı, gerçeküstücü bir sinemanın da en güçlü mirasçılarından biri. Sinema tarihinde düşe en yakın filmlerden biri olarak kabul ediliyor.

Yönetmen: David Lynch
Senarist: David Lynch

Mulholland Çıkmazı (İngilizce özgün adıyla Mulholland Drive), yönetmenliğini ve senaristliğini David Lynch'in üstlendiği 2001 ABD-Fransa yapımı psikolojik gerilim türündeki film. Kara film ve sürrealizmden ögeler sunan filmin başrollerinde Naomi Watts, Laura Elena Harring ve Justin Theroux yer alır. Film, Los Angeles'a gelen ve şehirde kaldığı halasının evinde hafızasını kaybedip saklanan Rita ile karşılaşıp onunla arkadaş olan Betty Elms adlı gözü yukarıda olan bir oyuncunun hikâyesini anlatır. Hikâye, ilgisiz gibi görünen fakat birbirleriyle bağlantılı vinyetler, çeşitli sürreal sahne ve imgeler içerir.

__________________

ayakkabı kutusuna,
sakladım
tüm göçebeliğimi

Yönetmen: Dominique Monfery
Senaristler: Salvador Dalí, John Hench
Tür: Kısa Metraj
Süre: 7 dk.

Disney 2003 yılında altı dakikalık kısa bir animasyon olan Destino‘yu gün ışığına çıkardı. 1945 yılında Disney ile ortak bir animasyon yapmak için yola çıkan Salvador Dali’nin bir projesiydi bu. Disney’de çalışan John Hench ile birlikte sekiz ay boyunca hikâyeyi masa başında evirip çevirmişler. Ancak o yıl Disney mali krize girince proje rafa kaldırılmış.

Tam elli üç yıl sonra ise başka bir proje üstünde çalışılırken Destino yeniden keşfedilmiş ve ellerindeki 17 saniyelik orijinal görüntüleri tamamlamak için kolları sıvamışlar. Dali’den miras kalan çalışmaları da kullanarak film tamamlanmış ve 2003 yılında ilk defa New York Film Festivali’nde gösterilmiş. Film, zamanın vücut bulmuş hali olan Chronos’un, ölümlü bir kadınla yaşadığı aşk üzerine kurulu. Dali’nin sürrealist manzaralarında süzülen trajik bir aşk hikâyesi. Filmin müzikleri Meksikalı şarkı yazarı Armando Dominguez’e ait.

__________________

ayakkabı kutusuna,
sakladım
tüm göçebeliğimi

Sürrealist filmerden sadece Mulholland Çıkmazı'nı izlemişim. Diğerleri zaten çok eski ve adını duymadığım yapımlar.

Teşekkürler Psişik. :8

Bunların içinde özellikle Luis Buñuel filmlerinin izlenmesini tavsiye ediyorum.. Düzenlemeler için teşekkür ederim. Eline sağlık Sevda..

__________________

ayakkabı kutusuna,
sakladım
tüm göçebeliğimi

Bana da Mullholand Çıkmazı ve Bir Endülüs Köpeği aşina geldi bu listede. Bir Endülüs Köpeği, bir kadının gözünün ustura ile ikiye ayrıldığı sahnesiyle ünlüdür...

Listeye David Lynch'in 1997 tarihli Lost Highway (Kayıp Otoban) da eklenebilir; Lynch'in nevi şahsına münhasır sineması, Bill Pullman'ın oyunculuğu ve Patricia Arquette'nin benzersiz varlığı...

__________________
Küçük hırsızlar el feneri kullanır, büyük hırsızlar deniz feneri...

Kesinlikle katılıyorum.. Lost Highway.. Eklenmesi gereken filmlerden..

__________________

ayakkabı kutusuna,
sakladım
tüm göçebeliğimi