Tahmis Nedir? Tahmis Örnekleri

Bir gazelin her iki dizesinin başına aynı ölçüde üç dize ekleyerek oluşturulan nazım biçimidir.

Tahmis genellikle başka bir şairin gazeline yapılırsa da, kendi gazellerinden tahmis oluşturan şairler de vardır.

Başarılı bir tahmiste asıl beyit ile eklenen dizeler anlam bakımından kaynaşmış olmalıdır. Başa eklenen üçer mısra gazelin matlası ile aynı kafiyede olur. Diğer beyitlere eklenen üçer mısra ise o beyitlerin ilk mısraları ile kafiyelidir.

Uyak düzeni şöyledir: (Koyu renkli harfler ekleme mısralardır.)


aaaaa-bbbba-cccca-dddda-eeeea



Şimdi bir gazel ele alalım.

Hayali'nin ''bilmezler'' redifli gazeli olsun.

Önce gazelin tamamına bakalım.

Cihân-ârâ cihan içindedir arâyı bilmezler
O mâhîler ki derya içredir deryâyı bilmezler

Hârâbat ehline dûzah azâbın anma ey zâhid
Ki bunlar ibn-i vakt olmuş gam-ı ferdâyı bilmezler

Şafak-gûn kan içinde dağını seyr etse âşıklar
Güneşden zerre görmezler felekden ayı bilmezler

Hamîde kadlerine rişte-i eşki takıp bunlar
Atarlar tir-i maksûdı nedendir yayı bilmezler

Hayalî fakr şalına çekenler cism-i üryânı
Ânınla fahr ederler atlas u dîbâyı bilmezler

Şimdi ''Şeyh Galib''in sihirli parmaklarında bu gazel nasıl tahmise dönüşmüş, onu görelim.

Şeyh Galib

Meşhur dîvân sahibi, büyük şair Hayali'ye tahmis- i gazel
Şeyh Galib

Nefehnâ nefhasın gûş etmeyenler nâyi bilmezler a
Miyân- ı cân u cânânda huy- ı hâyı bilmezler a
Nefes-nâ-âşinâlar gevher-i manâyı bilmezler a
Cihân-âra cihân içindedir ârâyı bilmezler a
Şû mâhiler ki derya içredir deryâyı bilmezler a


Safâ sarhoşlarına gam arâbın anma ey zâhid b
Özün saymazlara mahşer hisâbın anmâ ey zâhid b
Hudâ sâillerine çok cevâbın anmâ ey zâhid b
Harâbât ehline dûzah azâbın anmâ ey zâhid b
Ki bunlar ibn-i vakt olmuş gam-ı ferdâyı bilmezler a


Görürler şems-i aşkın pertev-i nûrun uyanıklar c
Meh ü mihri kızıl bir pula saymaz bâgrı yanıklar c
Aceb rassâd-ı hikmet çâh-ı fikretde ne sayıklar c
Şafak- gûn kân içinde dağını seyretse âşıklar c
Güneşden zerre görmezler felekden ayı bilmezler a


Çerâgın rûşen etmiş nûr-ı vahdetden yakıp bunlar d
Kararmazlar cihan zulmâtına aslâ bakıp bunlar d
Ererler ka’r-ı bahra mevc-i seyl-âsâ akıp bunlar d
Hamîde kadlerine rişte-i eşki takıp bunlar d
Atârlar tîr-i maksûdı nedendir yâyı bilmezler a


Tecerrüd nâmînâ varmış dilin bir bahr-ı ummânı e
Ana gark oldu derler Gâlib-i bî-sâbr ü sâmânı e
Koymazdım dâmenin billâhi elden olsa dâmânı e
Hayâli fakr şâlına çekenler cism-i üryanî e
Ânınla fahr ederler atlas u dîbâyı bilmezler a

Bir başka örnek:


Şeyhülislâm Bahâyî'nin ''neylersin'' redifli gazeli

Dağıtdın hâb-ı nâz-ı yâri ey feryâd neylersin

Edip fitneyle dünyâyı harâb-âbâd neylersin

Dil-i mecrûhuma rahmeyle kalsın dâm-ı zülfünde

Şikeste-bâl olan mürgi edip âzâd neylersin

Edersin gerçi her derde tabîbim bir devâ ammâ
Cünûn-ı ehl-i aşk olunsa mâder-zâd neylersin

Varup gîsû vü zülf-i yâri biri birine katdun
Yine bir fitne tahrîk eylersin ey bâd neylersin

Şehîd-i tîğ-i aşk-ı yârdir ser-cümle-i âlem
Urup şemşîre dest ey gamze-i cellâad neylersin

Güzel tasvîr edersin hâl ü hatt-ı dilberi ammâ
Füsûn u fitneye geldikde ey Behzâd neylersin

Bahâyî-veş değilsin kâbil-i feyz-i safâ sen de
Tekellüf berteref ey hâtır-ı nâ-şâd neylersin

Tahmîs-i Nâilî Çelebi gazel-i Bahâyî

Hirâs-ı fitne saldun dehre ey bî-dâd neylersin a
Kopardun yer yer âşûb-ı kıyâmet-zâd neylersin a
Perîşânlıklar etdün nev-be-nev icâd neylersin a
Dağıtdın hâb-ı nâz-ı yârı ey feryâd neylersin a
Edib fitneyle dünyâyı harâb-âbâd neylersin a


Nihândır bû-yı fitne târ-ı anber-fâm-ı zülfünde b
Nice subh-ı kıyâmet muhtfîdir şâm-ı zülfünde b
Dimağ-âşüftedir cân ârzû-yı kâm-ı zülfünde b
Dil-i mecrûhuma rahmeyle kalsın dâm-ı zülfünde b
Şikeste-bâl olan murgi edip âzâd neylersin a


Vücûdun eylemiş hikmet-şinâs-ı âlem-i bâlâ c
Aristâlis-i asr u nakd-ı vakt-ı Bû Alî Sînâ c
Benânun hall-i râz-ı müşkilât-ı nabz edüb hakkâ c
Edersin gerçi her derde tabîbim bir devâ ammâ c
Cünûn-ı ehl-i ışk olunca mâder-zâd neylersina


Zemîn nat-ı siyâset-gâh-ı dil seyf-i kazâ mübrem d
Zebân hâmûş-ı hayret sîne sûzân dîdeler pür-nem d
Hevâ-yı ışk şûr-efgen mahabbet gaalib ü muhkem d
Şehîd-i tîğ-i ışk-ı yârdır ser-cümle-i âlem d
Urub şemşîre dest ey gamze-i cellâd neylersin a


Bulub pervâza ruhsat rûzgâra işveler satdun e
Perîşân etmeğe cem’iyyet-i uşşâkı can atdun e
Ne âl etdünse etdün murg-ı cânı dâma uğratdun e
Varup gîsû vü zülf-i yâri biri birine katdun e
Yine bir fitne tahrîk eylersin ey bâd neylersin a


Ne sûret kim çekersün can bağışlarsun Mesîh-âsâ f
Olur hayrân-ı kârun mû-şikâfân-ı yed-i beyzâ f
Bu san’atde ne Erjeng ü ne Mânîdür sana hemtâ f
Güzel tasvîr edersin hâl ü hatt-ı dilberi ammâ f
Füsûn u fitneye geldikde ey Behzâd neylersin a


Olursun Nâilî-veş gördüğün mahbûba efgende g
Meta’-ı sabrunı tâlân eder her tıfl-ı nâz-ende g
Mahabbet gam-fezâ esbâb-ı cem’iyyet perâkende g
Bahâyî-veş değilsin kâbil-i feyz-i safâ sen de g
Tekellüf bertaraf ey hâtır-ı nâ-şâd neylersin a

Nâilî

__________________

Güzel bilgiler için teşekkürler ellerine sağlık Dilaver modum.

__________________

Lutfî'nin gazelini tahmis (Ey saçıng şeydâ köngüllerning sevâd-ı a’zamı)

Halka-i zülfüngde könglüm bolgalı gam mahremi
Ol kara kaygu bilen sevdâda çün artar gamı
Dir sanga dîvâne vü şeydâlıgdın her demî
Ey saçıng şeydâ köngüllerning sevâd-ı a’zamı
Halka halka rûhnung ser-menzilidür her hamı

Ay gül-i sûrî cemâling defteridin bir varak
Sebze vü reyhân sining hattıngdın iltürler sabak
Çîn-i zülfüngni açıban ilginge alsang tarak
Sünbülüngni taraganda gül üze tangdur arak
Kim bulutluk gicening elbette bolmas şebnemi

Reşkdin her dem yakındur bağrım irip akkalı
Yüzünge meşşâte vü közgüsi mundak bakkalı
Zülfünge meşgul irür meşşâte zîver takkalı
Min yıraktın cân birür min tâkatım yok bakkalı
Yüzi katık közgü kim bolmış cemâling hemdemi

Agzınıng remzini müşkildur firâvân saklamak
Kim ‘adem bolsa bilür ol râz-ı pinhân saklamak
Barça dilberdin olur cânnı âsân saklamak
Sin perî-veş hûrdın müşkil durur cân saklamak
Kim melek hayrândur ol sûretka nitsün âdemî

Zülfi vaslın istesem ruhsâr-ı mihr-efrûzıdın
Yok ‘aceb çün yıl kilişi bilgürür nevrûzıdın
Közlerim öyi bozuldı eşk-i seyl-endûzıdın
Min bu köz birle uyatlık min cemâlıng yüzidin
Kim kilür her lahza vü ol gûşening bardur nemi

Atlas-ı gerdûnga yitti râstî uşşâk üni
Kim kaba nivçün kucar nâzük tenin vuslat tüni
Bu “aceb ser-riştedur körgil ara yirde munı
Ol bedenning devletidin togdı köngülning küni
Hüsn-i tâli’ kör ki oldur hâlâ içki mahremi

Ay lebing Îsî-demi dik haste cânga çâre-res
Veh niçe gamzeng Nevâyî katlin itkey mültemes
Ol mübârek könglünge bolgay müyesser bu heves
Lutfîni baştın yana tirgüzseng ay ‘Îsî-nefes
Kim yitiptur veh anı öltürgeli hicrân gamı

Ali Şir Nevâî
Ali Şir Nevâî - Lutfî'nin gazelini tahmis (Ey saçıng şeydâ köngüllerning sevâd-ı a

__________________
Harâmsız mal azaldı, harâmzâde çoğaldı
Bu çağda helâl yemek büyük cesâret ister
İnsanı sıfatıyla anmak geride kaldı
Domuza domuz demek büyük cesâret ister...

Abdurrahim Karakoç

Emeğinize sağlık paylaşım için teşekkürler.

__________________

Paylaşım için teşekkür ederim.

__________________

Kayboldum gittim yine divan edebiyatı dersinin içinde.


Teşekkürler Dilaver.

"Beşleme" anlamında olan tahmis aslında bir muhammestir. Bir gazelin ya da bir kasidenin her beyitinin önüne aynı vezin ve kafiyede üç mısra' eklenerek muhammes haline getirmeğe "tahmîs etme" ve ortaya çıkan muhammese de tahmis denir.

Ara ara gittiğim G.Antep'te tahmis kahvesi vardı.Uğrar içerdim.
Kelime anlamıyla , kahvenin hiç bir alakası yokmuş.
Bunu yazarakta ben bir edebiyat katili oldum sanırım.

__________________
Gerçek şu ki; saat 12:12 olduğunda kimse seni düşünmüyor, şifreleri 1234 yapan insan hala yaşıyor, noel baba yok, tam karşıya geçerken kırmızı yanacak, istediğini alsan da aklın alamadığında kalacak, az kalan yemek daha lezzetlidir, pastayı kesen pasta yiyemez, gece tırnak kesersen ömrün kısalmaz ve sakın kendini başka dünyadan zannedip triplere girmeye kalkma. ne yazık ki pizzanın ambulanstan önce geldiği bir ülkenin en nadide vatandaşlarından birisin sen de.. Hayat işte. O bakımdan diyeceğim o dur ki ; Başımız toprak, sonumuz toprak; mühim olan, çamurlaşmadan yaşamak..