Kımız, Türklerin ulusal içkisidir. Kısrak sütünden yapılır. Kımız besin olarak da, içecek olarak da Türk’e atadan kalmış bir ilaçtır. Bir ilaçtır; çünkü birçok derde iyi gelmektedir.

Kımızın kullanımı hakkındaki bilgiler çok eskilere, Hun Türklerine değin dayanır. Tarihi kayıtlara göre Asya Hun Devleti çağında Türkler kımız içerlerdi. Kımızla ilgili en eski bilgi Homeros'un İlyada adlı yapıtında yer alır. Herodotos da kımızın yapılışı üzerine önemli bilgiler verir. Buna göre İskitler, kısrakları gözlen bağlanmış kölelere sağdırır, yuvarlak tahta fıçılara konan süt gene gözleri bağlı kölelerce sürekli olarak karıştırılırdı.

Tahta Fıçıda Kımız

Çin tarihçisi Sima-Qian da (İÖ y. 145 – İÖ y. 85) kımızın Hun içkisi olduğunu belirtir. Çin’de Tang hanedanı döneminde (618-907) kımızın yaygın olarak kullanıldığı tarihsel kaynaklardan öğrenilmektedir.

Yine tarih kayıtları, Avrupa Hunları ile Gök Türklerin de kımız ürettiklerini belirtmektedir. Rus tarihçileri de, Rusların Kıpçak Türklerine gönderdikleri elçilerin resmi içki olan Kımız ile ağırlandıklarını yazarlar. Moğollar tarafından da benimsenmiştir.

İslamı kabul etmiş Oğuzların destansı öykülerinden oluşan Dede Korkut Kitabının birkaç öyküsünde de kımızdan ve kımızla ilgili geleneklerden söz edilir.

Kımız Doğu Türklerince öyle sevilmektedir ki “Kımızı kim içmez” sözü Kazak Türkleri arasında en yaygın terimlerden biridir. Kazak Türklerinde kımız, avıl (köy, oba) tarafından ortaklaşa yapılır, ortaklaşa kullanılır. Kımız için kimse kimseden para almaz. Kımız yaz aylarında bolca bulunur, kış aylarında ise pek bulunmaz.

Kımız yapmak üzere sütü sağılacak kısrak yük taşımada kullanılmamış, sağım için yetiştirilmiş, yayla ya da bozkırda doğal olarak yetişen bitkilerle beslenmiş, süt bezlerinin güçlenmesi için en az iki yavru doğurmuş, ayrıca, temiz ve bakımlı olmalıdır.

Sağmal Kısraklar ve Yavruları

Kımız kısrak sütünden, kendine özgü bir maya ile ekşitilir. Ekşitme sonucunda kısrak sütü az-çok köpüklü, mayhoş lezzetli, güzel kokulu, keyif verici bir içki biçimini alır.

Ak Kımız ve Kara Kımız diye iki çeşittir. Ak kımız; mandalina, portakal gibi yemişlerden daha az alkol içerir. Ak kımız bir kaç ay kadar bekletildiğinde alkol oranı artar ve kara kımız denilen alkollü ve lezzetli bir içki durumunu alır.

Kımızın mayasını yapmak çok karışık ve güç bir iştir. Kımızın özelliği, mayasından ileri gelir. Bozkır halkı olan Kırgız Türkleri ile Başkurt Türkleri, en iyi maya olarak eski kımızı kullanır.

Güzün mayalı kımız, ağzı iyice kapatılmış bir şişe içinde saklanır. Yazın kımız çalma zamanı gelince, bu mayaya aynı oranda taze kısrak sütü katılır ve ılık bir yerde 24 saat bekletilir. İkinci gün buna iki misli daha taze süt katılır. Normal olarak bundan üç veya dört gün sonra bakteriler üremeğe başlar.

Orta Asya’dan İran yolu ile Anadolu’ya gelen. Türkmen toplulukları da kımız yapar ve içerlerdi. Günümüzde bu gelenek, Orta Asya bozkır halkları ile Türkiye’ye son dönemlerde gelmiş Türkistanlı ve Afgan göçmenler arasında sürmektedir. “Kımız yapımında süt kadar maya da önemlidir. En iyi maya at derisinden torbalarda kurutularak saklanan eski kımızdır. Bu mayaran, laktik asitle üreyen bir basilin ürünü olduğu anlaşılmıştır. Kazaklar ve Başkurtlar gibi bozkırda yaşayan konar-göçer halklar kımızı at derisinden “saba” adı verilen tulumlar içinde hazırlarlar.

Saba

Bu torbalara önce taze kısrak sütü konur ve içine üçte bir oranında maya katılır. Ilık bir yerde tutulan mayalı sütün bir sopa ile belli aralıklarla karıştırılması gerekir. Daha sonra birkaç saat dinlendirilir. Sütün yüzünü kaplayan kabarcıklar, mayalanmanın başladığını gösterir; bunun üzerine yeniden tulumdakinin birkaç katı süt eklenir, kuvvetli biçimde karıştırılır, çalkalanır ve dinlenmeye bırakılır. Dinlendirme ve yeniden kısrak sütü ekleyip karıştırma işlemi birkaç kez yinelenir. ‘Dinlendirmeler dışında kanştırma işlemi ara vermeden yapılır.

Böylelikle süt iyice mayalanır, alkolleşme artar ve kımız içilecek duruma gelir. Üç dört gün bekletilen kımız çok sert olur: Kırgızların “kara kımız” dediği bu içkiyi yalnızca yetişkin erkekler içer. Dinlendirme, yani mayalandırma ve alkolleşme derecesine göre iki kımız türü daha vardır.

Bunlardan yeni mayalandırılmış, en çok bir günlük taze kımıza ”sağmal kımız” adı verilir; bunu çocuklar, yaşlılar ve kadınlar içer. Alkol derecesi yüksek “kara kımız” süt karıştırılarak yumuşatılırsa “erek kımız” adını alır.

Bir litre kımız da 22 gr Belok, 17 gram yağ, 39,6 gram süt şekeri, 20 gram da alkol vardır. Bunların vereceği kalori 530′dur. Kımızın içinde çeşitli mineraller de vardır. Özellikle kalsiyum ve fosfor yüksek orandadır. Kımızdaki vitaminleri sayarsak A, B, ve C vitaminlerinin bol olduğunu görürüz.

Kımızdaki alkol oranı yüzde 1,2′dir ki bu birçok meyvedeki alkol oranından daha düşüktür. Ayrıca, kımızın albümin değeri yumurtanınkinden çoktur.

Kımızın içinde bulunan önemli maddelerden biri de süt ekşisidir. Bu, bir yandan sindirimi iyileştirdiği gibi, vücudumuzdaki asitalkolün dengesini de etkiler. Kımızda bulunan az miktardaki alkol, kalp damarları, sinir sistemleri ve soluk alma organlarını düzenler. Kımızın asitkarbonu ise, sindirim yollarındaki hareket ve emme fonksiyonlarını destekler. Kımızın tuz terkibinde kalsiyum bol olduğundan, vücudumuzdaki tuz maddelerinin normal alışveriş etmeleri de sağlanır. Kımızda bulunan A, B, C vitaminleri, onu tedavi aracı olduğu kadar koruyucu bir ilaç haline de sokmuştur.



Yararlanılan Kaynaklar

Metin: bilinmeyenturktarihi.com /eokul-meb.com

Fotoğraflar:todo.selyam.net

İyi kımız köpüklü ve açık mavi renktedir. Olgunlaşmamış kızılcık tadında, kekremsidir. İçerken dilde ve damakta hoş, serin bir tat bırakır. Az içildiğinde insana neşe ve dinçlik verdiğine inanılır. Çok içildiğinde tatlı ve dinlendirici bir uyku verir.





Besin değeri yüksek olduğundan vücuda çok yararlıdır. Kımızın içinde albümin, laktik asit, alkol, karbonik asit ve çeşitli vitaminler vardır. Kımızdaki albümin önemli amino- asit bileşiklerini içerdiğinden çok yararlıdır, ayrıca sindirimi kolaydır. Eski SSCB’de yapılan araştırmalarda kımızın hastalıklardan koruyucu bir ilaç özelliği taşıdığı görülmüş, mide, bağırsak ve kalp hastalıklarıyla veremin tedavisinde kımızdan yararlanılmıştır.

Kazak kimyacısı Aydar Akınoğlu kımızın yararlarını ve niteliklerini “birkaç makale ya da kitapta anlatmak kolay değildir”, diyerek kımızın ne kadar çok yararı olduğunu bize söylüyor;

-Kanda trigliseritler ve kolesterol düşürür, böylece ateroskleroz ve buna bağlı kalp hastalıkları, kalp krizi ve akut inme riski azalır.

-Bağışıklık sistemini güçlendirir.

-Kansere karşı koruma sağlar.

-Beyin, retina, sperm, cilt hücreleri güçlenir.

-Diyabet için faydalıdır.

-Kanı inceltir ve akışını kolaylaştırır, kan pıhtılaşmasını önler.

-Romatizmal hastalıklara karşı koruma sağlar.

-Beyin ve sinir sisteminin sağlıklı şekilde çalışmasında etkileri vardır.

-Depresyon tedavisini destekler.

-Bunama ve Alzheimer hastalığı riskinin azaltmasına yardımcı olur.

-Ruh hali, yoğunlaşma, bellek, dikkat ve davranış bozukluklarına karşı destek sağlar.

-Saldırganlık azaltmaya ve sakinleştirmeye yardımcı olur.

-Mizaç, tepkisellik ve kişilik üzerinde olumlu etkisi vardır.

-Kımız içen kişilerde gözde yaşa bağlı olarak gelişen sarı nokta hasarları riskini önlenebilmektedir.

-Kımız’ın antienflamatuar etkisi vardır. Ayrıca kas-iskelet sistemi ve bağışıklık sistemi üzerinde faydalı etkileri bulunmaktadır.

-Kımız, kemik ve eklem sağlığında etkili ve yararlıdır.

-Kemiklerde kalsiyum toplanmasına destek olarak güçlenmelerini sağlar.

-Eklem iltihabı ve kıkırdağa zarar veren enzim aktivitesini azaltır.

-Eklemlerde hassasiyet ve sabah sertliğini azaltır.

-Romatoid artritli hastada ilaç ihtiyacını azaltır.

-Kımız özellikle kalp ve damar hastalıkları açısından yararlıdır.

-Kımız tüketenlerde koroner kalp hastalığına bağlı ölümlere daha az rastlanır.

-Kalp damar hastalığı riski olanların ya da bu hastalığa yakalanmış olanların kalp sağlığını korumaya yardımcı olur.

-Damar sertliği oluşumunu yavaşlatır.

-Trigliseritlerin kan düzeyini düşürür.

-Kalp hastalıklarında “kötü kolesterol”ün (LDL) düşürülüp, “iyi kolesterol”ün (HDL) artırır.

-Kalp krizi sonrası felç, ikinci bir kalp krizi ya da ölüm riskini azaltır.

Ayrıca halsizliği giderir, güç verir. Hastalıktan ötürü güçten düşenlere de iyi gelir.

Kımızı ilaç olarak kullananların her gün 0,5 – 2 litre içmeleri önerilir. Kımızı yemek aralarında içmek daha doğru olur. Yada yemekten 1,5 – 2 saat önce içmeyi âdet edinmek uygundur. Her içildiğinde, vücudun gereksinmesine göre bir iki bardak, kimi kez de üç bardak içilmesi iyi olur.

Hastanın bir iki bardak kımız içtikten sonra iştahının açıldığını göstermiştir.

Bir Rus yazarı olan S.T. Aksakov, Orınburg yöresinin göçebe halkları üzerine şu bilgileri verir:

… Her yıl, kışın korkunç soğuğunda, boralarında eziyet çekerek yaşayan kişileri görerek umutsuzlanmamak mümkün değil. Ancak, iki üç ay sonra aynı insanları yeniden görürseniz, yüzleri al al kana dolmuş, şişmanlamış olarak bulursunuz. Onları tanıyamazsınız. Çünkü bu sıralarda onlar bol bol kımız içerler. Beşikteki çocuktan doksanındaki kocaya değin herkesin sevdiği içecek olan kımızla yeniden buluşmuşlardır. Bunu gözünle gördüğünde, kımızın bulunmaz bir besin ve çok etkili bir ilaç olmasına hayran kalırsın…

Kımızın yararları üzerine olan sözleri yalnızca Türk boylarından ve Türkler arasında bulunmuş yazar ve gezginlerden değil, bilginlerden, doktorlardan, kimyacılardan da duymak mümkündür. Hatta, 1858′de Rusya’da N. V. Postnıkov adlı bir kimyacının girişimi ile Samarra kentinde kımız kullanarak hastaları iyileştiren bir hastane açılmıştır. İngiltere ve Kaliforniya’da da kımızla tedavi yapan kurumlar vardır.

Kısrak sütünde bulunan besin maddeleri, kımız yapımında gerçekleşen ekşime sırasında kimyasal dönüşüme uğrar. Yani kısrak sütündeki kazein ve albüminler, asitamin ve pepton’a dönüşür. Bunlar mide ve bağırsaklar da yeniden kimyasal dönüşüme gerek kalmadan doğrudan doğruya emildiğinden ötürü kımız içen hastanın beslenme durumu kısa sürede iyileşir, mide ve bağırsaklar yorulmaz; ayrıca besin maddelerinin sindirim organlarında kimyasal dönüşümü için gerekli olan zaman ve yorgunluktan da tasarruf edilmiş olunur.

Kısrak sütünde bulunan şeker; süt asidi, alkol ve karbona ayrılır. Bunlar sindirim organlarının salyalı tabakalarına ve sindirim bezlerine uyarıcı etki yapar. Sonuçta sindirim salgılarının miktarı artar, iştah açılır. Kımızın süt asidi, gövdemizi ağılayarak (zehirleyerek) tahrip eden bağırsak mikroplarının döküntülerini de zararsız duruma sokar. Gövdemizce emilen besin maddelerinin işe yaramayan artıklarından oluşan zararlı maddeler kımız tedavisiyle iyice temizlenir ve beslenme değerinde artış görülür. Dr. Karrik, kımızdaki asitlaktik ile az miktardaki alkolün sindirimi kolaylaştırıcı etkisi üzerinde incelemeler yapmış ve midenin normal işlemesini sağlayan bir etken olduğunu saptamıştır.

Kımız üzerinde yapılan inceleme ve çalışmalar (Prof. Zarnitsin, Prof. Vişnevski) kımızın, supasit hastalığında mide salgısını artırdığını, mide salgısının olağan dışı yükselmesinden ileri gelen sayrılıklar (hastalıklar) da ise salgılamayı normalleştirdiği görülmüştür. Ayrıca, mide salgısındaki asit ve tuz asitlerinin azalmasını gösteren mide hastalıklarında (gastrit vb) bir tedavi aracı olduğu, mide ve bağırsakların tembelleşmesinden ileri gelen hastalıklarda ise bu organların çalışma yeteneğini artırdığı anlaşılmıştır.

Kımız özellikle besinlerdeki albümin maddelerinin tam olarak emilmesini sağlar. Dr. Mode ve Kozin’in çalışmaları, kımız içen hastaların içmeyenlere göre, sindirdikleri albümin miktarının daha çok olduğunu göstermektedir.

Kımız özellikle şu hastalıklarda iyi sonuç verir: Kansızlık, yorgunluk, iştahsızlık, hazımsızlık, şiddetli bronşit. Kımızın, tedavisinde kullanıldığı başka bir hastalık da veremdir. Kımız çabuk emildiğinden ve çabuk etki yaptığından dolayı verem tedavisinde önemli rol oynar. Sonuçta öksürük seyrekleşir, balgam azalır, hararet düşer, gece terlemesi yok olur, iştah açılır, gövdeye güç gelir.

Kımızın ağır işlerde çalışanlar tarafından kullanılması hem sağlıklarının korunmasına, hem de iş veriminin artmasına neden olur. Tadı güzel ve yüksek değerli bir besin olan kımızda yüzde 1,2 alkol bulunmasından dolayı, halk arasında alkol karşıtı bir etken olarak kullanılabilir. Ayrıca Antibiyotik etkinliğinden ötürü vücuttaki iltihapları yok eder, bağırsak çürümelerini önler.

1945 yılında F. Laçınay’ın Türkiye Türkçesine çevirmiş olduğu 32 sayfalık kitapçıkta kımızın yararları üzerine şu bilgiler yer alır:

Kımızla tedavi eden kuruluşlar: 1912 yılında bir ilde küçük çapta 40 tane kımız tedavi yeri açılmıştı. Bundan başka 75 köy de tedaviye gelenler için kımız yapmak ile uğraşmaktaydılar. Bugün kımız ile tedavi işi, büyük bir kitlenin sağlığını korumak için, koruyucu bir etken olarak kabul edilmiştir. Uzmanların kılavuzluğu ile çalışan büyük sanatoryumlar açılarak, devletçe sağlık işleri arasına alınmıştır. Yalnızca Başkurdistan’da 800 ve 540 yataklı iki sanatoryum vardır. 1934 yılında bu iki sanatoryumda 6100 hasta tedavi edilmiştir.




Kımızın ne gibi özellikleri var ki, Sosyal Sigorta kuruluşları ile büyük bir halk kitlesinin ilgisini üzerine çekmektedir. İçindekiler bakımından inek sütünden çok ayrı olan kısrak sütü, mayalanma ve tahammür süresince köklü bir değişikliğe uğrar. Albümin maddeleri kısmen peptona; süt şekeri de asitlaktik, alkol ve asitkarbona dönüşür. Asitlaktik ve alkol, kımızın mayalanması sırasında süt şekerinin değerine göre gelişir ve böylece de kımızın kazanabileceği özelliğe etki eder.

Kımızdaki asitlaktik ile alkol, sindirimi kolaylaştırıcı bir özelliktedir. Midenin işlemesini de sağlayan bir maddedir. Bağırsakların tembelleşmelerinden ileri gelen hastalıklarda, organların gerilme ve kasılma değişmelerini artırmıştır.

Kımızın sütekşisi floru, bağırsak ve mide zehirleri ile zehirlenme (auto-toxication) durumlarında hem koruyucu hem de tedavi edici olmuştur. Süt ekşisi florunun, bağırsaktaki mikrop toksinlerine ve burada yerleşen zararlı mikropların yaşamasına karşı yaptığı tepki, Dr. Meçnikov tarafından gösterilmiştir. Albümin maddelerinin tam olarak alınmasını sağlar. Kımız ile tedavi edilen hastaların aldıkları albümin ve kazein değeri, aynı besini alan başka hastalarınkinden fazladır.

Kımız, yalnızca mide ve bağırsaklara değil, kalbe ve damar sistemlerine de etkilidir. Kımız içiminden sonra kalp hareketleri sıklaşır ve nabız çevresi genişler. Kimi hastalar başlangıçta biraz kalp çarpıntısı duyar ise de, bu durum çabuk geçer. Bu nedenle araştırıcılar, kımızın etkisiyle kan basıncının arttığını da yazar. Dr. Rubel’e göre kımız, kalp ve damar sistemine normal çalışma yeteneğini sağlayan bir ilaçtır. Böbrekler sisteminde de kımızın etkileri görülmüştür. Kımız ile hastanın boşaltım sistemi hızlanmış ve vücudunun iyice yıkanmış ve temizlenmiş olduğu görülür.


Metin:bilinmeyenturktarihi.com / bilgicik.com

Eski Türklerde kımızın dinsel inançlarla da ilgisi vardır. Şamanlar, düzenledikleri ayinlerden önce ve ayin sırasında mutlaka kımız içerler; tanrılara, ruhlara kımız sunarlardı.

Kutsal içki sayılan kımız, göçebe yurtlarında, hükümdar ve bey çadırlarında da içilir, konuklara sunulurdu.

Orta Asya’ da Kırgızlar, Kazaklar ve Özbekler gibi Türk boylarının her yıl haziran ayında düzenlediği “kımız bayramı” günümüzde de sürmektedir. Bayram, “en iyi kımız” yarışması ile başlar. Değişik bölgelerde yaşayanlar birbirlerine deriden torbalar içinde kımız gönderirler. Meydanlarda toplu oyunlar oynanır, cambazlar gösteri yapar; gençler arasında cirit oynanır ve başka atlı yarışlar düzenlenir. Ozanlar, bahşiler (bakşılar) dinleyicilere destanlar anlatıp kopuz çalarlar.

Halk arasında ki yaygın kullanımı nedeniyle kımıza ilşkin atasözlerine, deyişlere ve manzum eserlere rastlamak mümkündür;

Kımız kişinin kanı, et kişinin canı

Kımızdan eki kese içken-munduk, ayrandan eki kese içken
şumduk (Kırgız Atasözü)

(İki kase kımız içmek dertten, iki kase ayran içmek hayasızlıktan)


Kızdı kim ayttırmas, kımızdı kim işpes

(Kızı kim istemez, kımızı kim içmez)


Kizni soraganga ber, kimizni-suvsaganga. (Özbek Atasözü)

(Kızını sorana ver, kımızını susayana)

Dede Korkut hikayelerinde şölenler anlatılırken; ''tepe gibi et yığırdım, göl gibi kımız sağdırdım'' sözü geçer.

Ziya Gökalp ''Kendine Doğru'' adlı şiirinden;

Atanın içkisi köpüklü kımız
Arpa suyu içme dedi bir Kırgız

Hüseyin Nihal Atsız'ın, Selâm isimli şiirinden;

İçtiğiniz ızdıraplar size kımızdır.
Bu acılar mazimize selamımızdır.

Alıntı:

Orjinal Mesaj Sahibi Canan Kımızın faydası da çokmuş ama, kesinlikle içeceğim bir şey değil Hele de yapılış şeklini öğrendikten sonra Konu için teşekkürler Dilaver. Yine senden, detaylı bir konu daha kazandık

Teşekkür ederim Canan..

Senin yerine ben içerim ki

Alıntı:

Orjinal Mesaj Sahibi Insanlikarayan Daha ilk olarak ismini duymus olsam bile, su satirlar en azindan hosuma gitti. En azindan At´larin Nallarindan Nasibini alan simdiki Basbakanimiz buralara gelmez! Birde Faydalarini okuduktan sonda, Meraklanmayada basladim. Su Izmir Davettiyesini yeniden bir düsünmem lazim. Bilgiler icin Tesekkürler!.

Abi; bundan içmen lazım senin.. Hani bilmem kaç şişe viski içip, üzerine bira yapmıştın ya..

Bu kımızın alkollü olanından iç, göreyim üzerine bir şey içebiliyor musun?

Alıntı:

Orjinal Mesaj Sahibi Çengelli İğne Kımızı ilk Tarih kitabında Hun İmparatorluğu konusunda duymuştum. Hunlar at üzerinde gezer ve kımız içerler diye başlardı. Ne kadar çok faydası varmış. Yapımına falan bakmam vallahi İyi gelecek ise içerim. Çok kapsamlı ve şık bir konu olmuş emeklerine sağlık. Teşekkürler.

Çengelli İğne; ben teşekkür ederim zamanını ayırıp okuduğun için..

Hunlar at üzerinde gezer ve kımız içerlerdi he?

Alayım bir araba (yakında olacak inşallah bu garibanın bir arabası), ben de kımız içip gezeyim, atalarıma layık olayım

Alıntı:

Orjinal Mesaj Sahibi Cem1907 Ekşi ayran tadındadır.Eskiden Türki Cumhuriyetlerine gittiğimde bolca içmiştim.Ama herkesin ağız tadına göre değildir.

Bolca içtiğin alkollü mü idi abi? diye sormadan geçemeyeceğim abi

Olsa da içsek (en alkollü olanından)
.......


Bir aralar tartışma vardı, Milli İçkimiz nedir konulu.. Gündememimizde kalmıştı bayağı..

Bir babayiğit ''ayran'', demişti...

Zavallı..