Ziya Gökalp, Türk toplumu ve ailesi hakkında anakronik görüşler ortaya atmıştır. Ona göre eski Türklerde tekeşli, anaerkil, demokratik ve çekirdek bir aile formu vardır.
Tartışmalara bakarak eski Türk toplumunda bazı temel özellikleri şöyle özetleyebiliriz.

1. Türklerde ana ailesinin izine pek rastlanmaz. Hakim olan aile tipi baba ailesidir.

2. Türklerde ailenin çekirdeğini baba, oğul ve torunlar meydana getirmekteydi. Evlenip giden kızlar ve onların çocukları, aileden sayılmazlardı.

3. Eski Türklerin ailesinde işbölümünün cinsiyet ve yaş temelinde şekillendiği görülmüştür.

4. Eski Türkler anneye “öğ” derlerdi. Bugünkü öksüz sözü buradan gelmekte ve annesiz çocuk anlamındadır. Anne, “egzogami” anlayışı gereği “el kızı” dır.

5. Kız ve erkek çocuklar arasında ayrım yapılmazdı. Kızlar evlendiklerinde aile bağları kopar, kocasının evine giderlerdi. İslam’dan öncede bekâret önemliydi ve bakir kız tercih edilirdi.

6. Kadın evin dayanağı ve sahibiydi. İşbölümü gereği kadın evde kalmak ve ev işlerine bakmak zorundaydı. Çok karılılık az da olsa vardı. İlk kadına baş kadın, diğerlerine ise “kuma” denirdi.

7. Eski Türklerde ve günümüze kadar evlilik “ev” ile karakterize edilmiştir.

8. Türklerde evlilik, mutlaka bir “aracı” yoluyla ve tanıkların hazır bulunduğu bir ortamda yapılmaktadır.

9. Türklerde evlilik, boşanma ve kız kaçırma gibi olaylara eşlik eden bazı kültürel gelenekler (töreler) bulunmaktadır.

10. Evlilik süreci “ söz kesme” ya da “ beşik kertme âdetiyle başlar ve nişan ve nikâhla tamamlanırdı...

11.Kadın dövmek,maalesef Türkler'in Arap kültürü ile tanışmasından sonra başlamış bir olaydır. Türk kültüründe, örfünde kadın her zaman el üstünde tutulur. Cengiz Han'ın eşi için söylediği ben sizin Han'ınızım,bu da benim Han'ım sözüyle dilimize yerleşen hanım(Han'ım) kelimesi bile bunu gösterir. Kadın evin hanıdır... Tengricilik'de erkeğin toplumdaki statüsü, kadınınkinden üstün değildir.