Teşkilât-ı Mahsûsa

17 Kasım 1913 / 5 Aralık 1918

XIX. yy sonlarında, Osmanlı Devleti'ne karşı ayrılıkçı hareketlerin yoğunluk kazanması ve isyanların genişlemesi, istihbarat ve espiyonaj çabalarını da arttırmıştır.

Balkan Savaşı'nın (1912- 1913) sonuna kadar Osmanlı Devleti'nde geniş olarak istihbarat yapan gizli bir teşkilata rastlanılmamaktadır. Balkan Savaşı'nın getirdiği kötü sonuçlardan sonra, Osmanlı İmparatorşuğu gibi üç kıtaya hükmetmiş, çeşitli ırk ve mezhepte çeşitli milletleri idare etmiş bir devlet için gizli modern bir istihbarat teşkilatına mutlak surette ihtiyaç olduğu artık anlaşılmıştır. Böyle bir teşkilata sahip olma zorunluluğunu düşünen Harbiye Nazırı Enver Paşa olmuştur.

Enver Paşa

İşte Enver Paşa tarafından Osmanlı Devleti'nin siyasi birliğinin korunmasını sağlamak, ayrılıkçı hareketleri önlemek ve yabancı devletlerin Orta Doğu'daki istihbarat ve gerilla faaliyetlerine karşı koymak amacıyla kurulan istihbarat teşkilatına ''Teşkilât-ı Mahsûsa'' veya Umûru Şarkiye Dairesi adı verilmiştir.

Askerî Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı (ATASE) arşiv belgelerine göre yapılan bir çalışmada, Teşkilâtı Mahsûsa'nın 17 Kasım 1913 tarihinde resmî olarak kurulduğu anlaşılmaktadır. Teşkilât'ın ilk başkanının Kurmay Binbaşı (bilâhare Yarbay) Süleyman Askerî Bey , ikinci başkanının Ali Bey Başhampa ve son başkanının da Hüsamettin Ertürk olduğu bilinmektedir.

Süleyman Askerî Bey

Teşkilât-ı Mahsûsa, modern tarzda kurulmuş ve nev-i şahsına münhasır bir örgüt olarak karşımıza çıkmaktadır. Teşkilât, direkt olarak Osmanlı Harbiye Nezareti'ne bağlı idi ve üyelerinin ifadelerine göre, özel bir şifresi bulunmuyordu.

Teşkilât-ı Mahsûsa tarafından, özellikle Kafkasya ve Yakın Doğu'da görev yapan ve gerilla tipi bir çalışma yöntemini benimsemiş küçük askerî birlikler (müfrezeler) ve taburlar kurulmuştur. Orta Doğu'daki eylemlerin içerisinde dikkati çekenler arasında, propaganda yapmak üzere Bingazi'ye gönderilen Bingazi Milletvekili Yusuf Şetvan Bey ile Şeyh Esseyid Şerif Ahmed Es-Sünusî'nin bir Alman denizaltısı ile İstanbul'a kaçırılması ve İngiliz ajanı Thomas Edward Lawrence'e karşı girişilen hareketler sayılabilir.

Kafkasya bölgesi, Orta Asya seferlerinin atlama tahtası olarak Teşkilât-ı Mahsûsa'yı fazlasıyla ilgilendirmiştir. Kafkasya seferleri Trabzon'dan yönetilmiştir. Trabzon, Hopa ve Artvin kıyılarından Kafkasya içlerine denizden ajanlar sokularak, Ruslar'ın askerî durumu öğrenildiği gibi, Osmanlı ordusu oraya girdiği zaman yardımcı olacak geniş bir teşkilât kurulmuştur.

Teşkilât'ın Orta Asya'ya yönelik faaliyetlerinin en önemlisi, Rauf (Orbay) Bey ile Ömer Naci Bey'in gerçekleştirdikleri İran Seferi'dir. Rauf Bey, İran üzerinden Afganistan ve Hindistan'a kadar uzanarak buralarda İngilizler'e karşı koyma görevini üstlenmiştir. Ancak, bu grubun harekâtı Almanlar tarafından engellenmiş, Rauf Bey'e geri dön emri verilmiştir. Rauf Bey'in geri dönerken İran'da bıraktığı müfreze Afganistan'a girmiş, bazı elemanları ise Hindistan'a giderek buralarda istihbarî nitelikli çalışmalarda bulunmuştur. Meselâ, Kuşçubaşı Eşref ve arkadaşları, İngiltere 'ye karşı şiddetli bir propaganda kampanyası başlatmak, eğer mümkün olursa bu kampanyayı Orta Asya'da da yürütmek için Hindistan'a gittiler. Ancak bu sırada Birinci Dünya Savaşı'nın başlaması üzerine, Enver Paşa'dan emir alan Kuşçubaşı Eşref hemen İstanbul'a dönmüş ve az sonra da Teşkilât'ın Arabistan Bölge Sorumluluğu'na getirilmiştir. Ömer Naci Bey kumandasındaki gönüllü birlikleri ise, 12 Ocak 1915 tarihinde Tebriz'e girmişler ve Ahraz'a ulaşarak petrol boru hatlarını tahrip etmişlerdir.

Kuşçubaşı Eşref

Teşkilât-ı Mahsûsa'nın Makedonya ve Trakya bölgelerinde de Sırplar'a ve Yunanlılar'a karşı istihbarî nitelikli faaliyetleri olmuştur. Teşkilât'ın kurucuları arasında yer alan subaylar tarafından 1913 yılında Batı Trakya Türk Cumhuriyeti'nin kurulması ve Kuşçubaşı Eşref Bey'in Şubat 1915'de Mısır'da kanal bölgesindeki çalışmaları kayda değer.

Birinci Dünya Savaşı (1914-1918), Osmanlı İmparatorluğu için 30 Ekim 1918 tarihinde imzalanan Mondros Mütarekesi ile resmen sona erdi. Özellikle İngilizler'in, Afrika'da ve Orta Doğu'da kendilerine karşı şiddetli bir mücadele yürüten Teşkilât-ı Mahsûsa'yı cezalandıracakları beklenen bir durumdu. Bu sebeple, onlardan önce harekete geçerek Teşkilât'ı en az zarara uğramasını sağlayacak şekilde yeniden örgütlemek gerekiyordu. İşte, İttihad ve Terakki Hükümeti'nin ileri gelenleri Mütareke görüşmelerinin yapıldığı günlerde, Teşkilât-ı Mahsûsa'nın geleceği hakkında kararlar alacaklardır. Mütareke'den az sonra 5 Aralık 1918 tarihinde, Teşkilât'ın başına getirilecek olan Hüsamettin Ertürk, İttihad ve Terakki'nin üst düzey yöneticilerinin İstanbul'u terketmelerinden birkaç gün önce Enver Paşa'nın Kuruçeşme'deki yalısında gerçekleştiğini belirttiği bir görüşmede, Enver Paşa'nın konuya ilişkin talimatını şöyle nakletmektedir:

"Şimdiye kadar vekâleten bakmakta olduğun Teşkilât-ı Mahsûsa'ya bundan sonra riyâset edeceksiniz. Teşkilât-ı Mahsûsa'yı resmen lağvedeceksiniz, fakat hakikatte bu teşkilât asla ortadan kalkmayacaktır.. Teşkilât-ı Mahsûsa'nın bundan sonraki ismi "Umûm Âlem-i İslâm İhtilâl Teşkilâtı" olacaktır. Muhaberelerimiz hep bu titr üzerine cereyan edecektir. Siz Türkiye'de bu teşkilâtın İstanbul Şubesi Reisisiniz. O'nu kuran benim, sizi seçen benim, yakında bu teşkilâtın heyet-i merkeziyesi Berlin'de toplanacaktır."

Enver Paşa'nın Hüsamettin Ertürk'e adını verdiği yeni örgütün yurt içinde herhangi bir çalışmasına rastlanmadı. Enver Paşa ve arkadaşlarının bir Alman denizaltısı ile yurt dışına çıkmalarını müteakip, Bahriye Nâzırı Müşir İzzet Paşa'nın isteği doğrultusunda Teşkilât-ı Mahsûsa, Hüsamettin Ertürk tarafından tasfiye edildi. Ancak, Teşkilât'ın depolarındaki silâhlar ve cephane saklanarak, Anadolu'ya sevki için çareler aranmaya başlanmıştı.

mit.gov.tr

· Geleceğin Harbiye Nazırı Enver Paşa

· Yüzbaşı Yakup Cemil (1916'da vatana ihanetten asıldı)

. Süleyman Askerî Bey

· Süvari Binbaşı Eyüplü Hüsamettin Ertürk

· Kuşçubaşı Eşref

· Emir Abdulkadir el-cezayir’in oğlu, Meclis-i Mebusan İkinci başkanı Emir Ali Paşa

· Osmanlı Meclis-i Mebusan üyesi Abdulkadir Gannavi

· Dr.Abdurrahman Bey

· Yüzbaşı Ali

· Müstakbel İstiklal Mahkemesi Başkanı ve Cumhuriyet Dönemi Nafia Nazırı Miralay Ali Çetinkaya

Ali Çetinkaya

· İşkodralı Ali Rıza

· Teğmen İskeçeli Arif

· Teğmen Atıf Kamçıl

· Binbaşı Mısırlı Aziz Ali (sonradan Mısır ordusunda general)

· Padişahın saray görevlilerinden Besim Ağa

· Gazzeli Cemal Bey

· Mustafa Kemal’in yaverlerinden Cevat Abbas

Cevat Abbas ve Mustafa Kemal

· Yüzbaşı Hacı Emin

· Enver Paşa’nın kardeşi Nuri Killigil

· Enver Paşa’nın kayınbiraderi Yarbay Nazım

· Enver Paşa’nın amcası Kurmay Binbaşı Halil Kut

· Enver Paşa’nın yaveri İzmitli Mümtaz

· Trablus Mebusu Ferhat Bey

· Sapancalı Hakkı

· Binbaşı Fuat Bulca (sonradan THK Başkanı)

· Deli Fuat Paşa’nın oğlu Teğmen İslam Bey

· Deli Fuat Paşa’nın oğlu Şehit Reşit

· Topçu Yüzbaşı İsmail Hakkı

· Jandarma Yüzbaşı Kadri

· Miralay Neşet

· Ünlü Hatip Ömer Naci

· Sağlık Bakanı Dr. Refik Saydam

Dr. Refik Saydam

. Dr. Esat Işık Paşa

· Şeyh Salih eş-Şerif et-Tunusi

· Trablusgarplı Süleyman el-Baruni

· Askeri Temyiz Mahkemesi Başkanı Bingazili Yusuf Şetvan

· Halepli Ethem Paşa

· Şeyh Abdulaziz Savaş

· Yarbay Çorumlu Aziz

· Teşkilat-ı Mahsusa Siyasi Büro Müdürü Dr. Bahaeddin Şakir

· Teşkilat-ı Mahsusa Siyasi Büro Müdürü Mithat Şükrü Bleda

Mithat Şükrü Bleda

.Teğmen Hilmi Musallimi (1915 Süveys Kanali Harekatı'nda Kürt mücahitlerin komutanı, Said Halim Paşa'nın katibi)

· Dördüncü ordu müftüsü Esat Şukayr

· Ünlü komitacı Fuat Balkan

· Manastırlı Hüsrev Sami Kızıldoğan

· Topçu Yüzbaşı İhsan

· Türkistan’daki Teşkilat-ı Mahsusa harekatının idarecilerinden Kuşçubaşı Selim Sami

· Kolağası Trabzonlu Rıza

· İsmail Canpolat (1926 îstiklal Mahkemesi'nde asıldı)

· TBMM üyesi Edremitli Necati Bey

· Yüzbaşı Kırkkiliseli (Kırklarelili) Ali Rıza

· Yüzbaşı Üsküdarlı Muhtar

· Yüzbaşı Manastırlı Nuri Conker (Osm. Meclisi Mebusan azası)

Nuri Conker

. Çerkez Ethem

. Piyade Yüzbaşı Çerkes Reşit (Çerkes Ethem'in ağabeyi)

· Çerkez Ethem’in kardeşi Tevfik

· Eğinli Hasan Rıza

· Meclis-i Mebusan Bursa Mebusu Talip Bey

· TBMM üyesi Yüzbaşı Giritli Ruşeni

· Fas’ta Ticani Hücresi Reisi Hoca Abbas

· Tunus Devlet Başkanı Habib Burgiba’nın babası Şerif Burgiba

· Arabistan’ın ünlü şeyhlerinden İbnü’r-Reşit

· İstiklal Marşı Şairi Mehmet Akif Ersoy

· Binbaşı Mustafa Kemal (Atatürk)

. Rauf Orbay

· Binbaşı Ali Fethi Okyar

. Piyade subayı Rasuhi (sonradan Mustafa Kemal'in yaveri)

. Filibeli Hilmi Bey (İttihat Terakki Müfettisi, 1926'da asıldı)

. Afyonlu Ali Çetinkaya

. Abdulaziz El-Sinusi

· Ohrili Eyüp Sabri

Eyüp Sabri Akgöl

Tarihi nerden nereye geldiğimizin bir kanıtı olarak okumamız ve öğrenmemiz gerekir ki şimdi bulunduğumuz durumlara düşmemeyelim...

Ellerine sağlık Dilaver...

Teşekkürler...

Ellerine sağlık, teşekkürler Dilaver...