Bedesten Nedir? | Türkiye'deki Bedestenler

[@ReaL]

Bedesten Nedir?

Farsça’dan gelen ve aslında “Bedestan” olan bu kelime değerli, kıymetli kumaşlar, mücevherler ve buna benzer eşyanın satımına mahsus üstü kapalı, mahfuz çarşıların bütününe verilen addır.

İstanbul Kapalıçarsı Bedesteni

Osmanlıda, kumaş, mücevher ve çeşitli kıymetli eşyaların alım satımının yapıldığı, eşit büyüklükte kubbelerle örtülü, bir çeşit kapalı çarşı olup bu yapıların ilk örneklerine 13. yüzyıl başlarında Anadolu’da rastlanmıştır.

İzmir Kızlarağası Hanı Cevahir Bedesteni

Bedestenler zamanlarında önemli birer iktisadi kuruluştu. O devirde, günümüzdeki banka ve borsaların görevini de görürdü.

İslam ülkelerinde görülen bedestenler, kubbeli iki tarafı dükkânlarla kaplı, taştan yapılmış emniyetli alış-veriş merkezleri idi. Selçuklular zamanında Anadolu’da bedesten yapıldığı biliniyorsa da günümüze ulaşmamıştır.

Kütahya Bedesteni

Osmanlıların 15. asırdan itibaren Anadolu ve Anadolu dışında yaptıkları bedestenler, günümüze kadar gelmiş ve birçokları halen faaliyetine devam etmektedir. Bu bedestenlerden bir kısmında, üzeri kubbelerle örtülmüş uzun bir koridor ve bu koridorun içindeki iki taraflı dükkânlar yer alır. Bir kısmında ise bu kubbelerle örtülü koridorun dışında da dükkânlar bulunur. Umumiyetle bedestenlerin karşılıklı dört demir kapısı vardır. İkisi, bedestenin iki ucundan, diğer ikisi de ortasından giriş çıkışı temin eder.

Bedestenlerin muntazam ve emniyetli bir muhafaza teşkilatı vardı. On iki kişiden ibaret olan bu muhafızlara Bölükbaşı denilirdi. Nanpareci ve Küçük Ağa adında iki zabit, bunlara nezaret ederdi. Bedesten her sabah ve akşam duacı ismi verilen Bölükbaşı tarafından merasimle açılıp kapanırdı.

Samsun Vezirköprü Bedesteni

Akşam olup herkes gittikten sonra üç kapı kapanır, yalnız bir kapı çarşının tamamen boşalmasına kadar yarım açık bir vaziyette kalır, kapıda bekçi durur ve burada kuyumcular büyük dolapların altlarındaki sandıklara mallarını koyarlardı. Ondan sonra o kapı da kapanırdı. İçerde kalan nöbetçi, Bölükbaşı ile yamağı, ellerinde kalın sopa ve tabanca olduğu halde bedestenin içini güzelce ararlar, kimsenin kalmadığına kanaat getirdikten sonra gidip nöbet mahalline otururlardı. Bundan sonra bu muhafızlar, el tetikte kulak tıkırtıda sabaha kadar nöbet beklerlerdi.

Bedestenler aynı zamanda bulundukları şehrin emniyet sandığıydı. Şehir halkı, ağzı mühürlü sandıklarını kasalarını buraya koyar, karşılığında da bir makbuz alarak gönül huzuru ile bırakıp giderdi. Sahibi geldiği zaman bir Bölükbaşının nezaretinde sandığın konulduğu mahzene gidilir, emanet sahibi sandığından alacağını aldıktan, koyacağını koyduktan sonra mühürleyip mührü Bölükbaşına gösterirdi. Muhafızlar yalnız mührün bozulmasından mesul tutulurdu. Eşya muhafazası ile tellaliye ücretinin yüzde yirmisi, bekçi başı denilen ser muhafıza ait olup, kalanı diğer on bir Bölükbaşı arasında eşit olarak taksim olunurdu.

Bedestenler esnafına Hacegan ve Hacegi denilirdi. O devirde dolap sahibi Hacegi olmak, esnaf için erişilebilecek en üstün mertebeydi.

Beyşehir Eşrefoğlu Bedesteni

Türkiye'de Bulunan Bazı Bedestenler

• Adana Bedesteni (16. yüzyıl)
• Afyon Bedesteni (1478)
• Amasya Bedesteni
• Ankara Mahmut Paşa Bedesteni (15. yüzyıl)
• Bayburt Bedesteni
• Bergama Bedesteni (16-17. yüzyıl)
• Bursa Bedesteni (14. yüzyıl)
• Edirne Bedesteni (1418)
• Gelibolu Bedesteni (15-16. yüzyıl)
• Gaziantep Zincirli Bedesten
• Gaziantep Kemikli Bedesten
• Isparta Bedesteni
• İstanbul Kapalıçarşı Bedesteni (15. yüzyıl)
• İzmir Kızlarağası Hanı Cevahir Bedesteni
• Kahramanmaraş Bedesteni (12. yüzyıl)
• Kırklareli Hızır Bey Bedesteni (14. yüzyıl)
• Kütahya Büyük Bedesdeni (16.yüzyıl)
• Manisa - Rum Mehmet Paşa Bedesteni (15. yüzyıl)
• Niğde Bedesteni (15. yüzyıl)
• Samsun Vezirköprü Bedesteni
• Tekirdağ Bedesteni (16. yüzyıl)
• Tire Bedesteni (15. yüzyıl)
• Tokat Bedesteni (16. yüzyıl)
• Uşak Bedesteni (19. yuzyıl)

Not: Mavi renkte yazılı olanların ayrıntılı konusu için üzerlerini tıklayınız..

[@LaLe]

Teşekkürler ReaL

Hepsinde tarih yatıyor. Kütahya Bedesteni onarımda herhalde.

[@Smyrna]

İstanbul ve İzmir'dekileri gezdim gördüm. Otantik, sıcak ve tarihi dokusuyla büyüleyen bir havası var.

Çok teşekkürler Real...

[@denise]

Bu kulturumuzun cok ilginc, bir o kadar da guzel bir eseri.. Ne tarih yatmakta bu bedestenlerde aslinda.. Ama degeri bilinmiyor.

[@Lilium]

İstanbul Kapalı Çarşı Bedesteni ile Edirne Bedestenini gördüm sadece.

İstanbuldaki çok harika.

Teşekkürler ReaL...

[@Liaaa]

Dar alanlarda yan yana dizilmiş dükkanlar.

Kimi el becerisi turistik eşyalar(saatlerce ondan o na bakmak güzel), kimi gıda ve giyim üzerine. Antika parçalar da cabası.

Ellerine sağlık, teşekkürler ReaL.