Dolgnaca

Dolganca (Долган Тыла/Dolgan tıla) Türk Lehçelerinin Sibirya öbeğine ait, Dolganların konuştuğu lehçe. Yok olmak üzere olan Türk lehçelerinden biridir. Taymır veya Taymır bölgesinde konuşulmaktadır.

Dolganlar (Dolgan, tıa-kihi, saha) — rusya Federasyonu içinde (tümü 7,300. kişi., nüfuslu bir Türk soylu topluluktur. Taymır bölgesi Krasnoyarsk krayında yaklaşık 5,500. kişi., Yakutistanda yaklaşık. 1,300. kişi.).

Konuşucu sayıları

1989 yılında yapılan bir nüfus sayımında 6.945 kişiden oluşan Dolgan halkının artık sadece 5.100'ü Dolgancayı anadili olarak gösterdiği tespit edilmişdir. Bu sayımda ayrıca bir kaç evenkler ve nıganaslar (samoyetler) dolgancayı ikinci dili olarak göstermişdir. Bu yüzden dolgancanın o yörede trafik dili olduğunu söyleyebiliriz. Ancak Dolganların kendileri dillerini Sahaca veya Yakutçanın bir ağzı olarak görürler.

Alfabe

Dolgancanın yazıya alınması 1920 yılında latin alfabesi ile gerçekleşmiştir. 1940 yılından itibaren Yakutça için tasarlanmış olan özel bir kiril alfabesi Dolganca için de kullanılmaya başlanmıştır. Bunun yanında Rusların kullandığı kiril alfabesi ile yazılan diğer bir şekli daha vardır.

Dolgan alfabesi: А а, Б б, В в, Г г, Д д, Дь дь, Е е, Ё ё, Ж ж, З з, И и, Иэ иэ, Й й, К к, Л л, М м, Н н, Ӈ ӈ, Ӈь ӈь, О о, Ө ө, П п, Р р, С с, Т т, У у, Уо уо, Ү ү, Үө үө, Ф ф, Х х, Һ һ, Ц ц, Ч ч, Ш ш, Щ щ, Ъ ъ, Ы ы, Ыа ыа, Ь ь, Э э, Ю ю, Я я

Günümüz Dolgan Türkleri Alfabesi

Fuyü Gırgıs dili

Fuyü Gırgıs dili yaklaşık 600 konuşanı bulunan, Çin'de yaşayan bir Türk dilidir. Kırgızista'daki Kırgızcayla çok yakın bir bağlantısı vardır.

Sayılar

1.bir 2.igi 3.üş 4.durt 5.biş 6.altı 7.çiti 8.sigis 9.doğus 10.on 11.on bir 12.on igi 13.on üş 14.on durt 15.on biş 16.on altı 17.on çiti 18.on sigis 19.on doğus

Karayca

Karayca Türk lehçelerinin Kıpçak öbeğine ait bir lehçe. Kırım Tatarcaya yakın bir lehçedir.

Yayılımı

20'nci yüzyılda hala Litvanya`da Trakai ve Panevėžys bölgelerinde, Ukrayna`nın Luck ve Halicz bölgelerinde ve Kırım`da bu dili konuşanlar vardır. Türkiye ve İsrailde hala bu lehçeyi konuşanlara rastlamak mümkündür.

Konuşucu sayıları ve lehçeleri

Son Sovyetler Birliği döneminde yapılan nüfus sayımında, sadece 2.602 kişi kalmış olduğu anlaşılan Karay halkından ancak 503 kişi Karaycayı ana dil olarak kullandığını ; 52 kişi ikinci dil olarak konuştuğunu belirtmişdir.

Günümüzde bu dilin ancak iki ağzı kalmışdır: Trakay ve Galit.

Alfabeler

Orta çağdan beri önemli bir Edebiyat dili olan Karayca , ibrani alfabesi ile yazılmış bir çok mektuplarda rastlanmaktadır. Örnek olarak 10. yy`da İspanya`daki bir hahamlık okulu öğrencisinin memleketi Varşova`ya yazdığı mektuplar saf Karayca `nın en güzel örneklerindendir. Dilin konuşucuları, 8'nci yüzyılda Musevilikten gelişmiş olan Karaylar cemaatine aittiler. Günümüzde Baltık Denizi`nin güneydoğusu , Doğu Avrupa, Türkiye ve İsrail'de hala bu inanca ait olanlara rastlanabilmektedir.

20'nci yüzyılın ilk yarısında dini içerikli olmayan Karayca yazılarda yazılmıştır: örneğin Varşova`da yayınlanan karaim aivazy(?) adlı dergi. Ancak bugün bu lehçe artık yok olmak üzeredir. Litvanya`nın başkenti Vilnius , diğer şehirleri Trakai ve Panevėžys(Ponewiesch) de hala Karayca konuşabilen insanlar vardır. Litvanya`da bugün toplam 267 kişidir. Ancak artık bulunabilen yazılı kaynaklar sadece dinsel içeriklidir.

"Karayca konuşmak" isimli Éva Á. Csató ve David Nathan tarafından yayınlanan son Multimedia CD-Rom versiyonu, Karay toplumu üyelerine ilgisi olan Türk dilbilimcileri ve Dilbilimcilere bedava dağıtılmaktadır.

Kırımçakça

Kırımçakça Kırım'da Kırımçaklar tarafından konuşulan bir Türk dilidir. Türk dilleri arasında Kıpçak grubundandır. Genellikle Kırım Tatarcası'nın bir lehçesi (diyalekt, ağız) olarak kabul görür. Uzun zaman Müslümanlarla beraber yaşadıkları için Kırımçakça'da Arapça ve Farsça kelimeler çoktur. Şu anda konuşan sayısı 785 civarındadır. Konuşanların çoğunluğu Yahudi olduğundan bu dile İbranice ve Aramice'den kelimeler girmiştir. Yahudilerin yanı sıra bu dili konuşanlar arasında Müslümanlar da vardır.

Kıyaslama

Tofaca

Tofaca Rusya'da yaklaşık 3000 kişi tarafından konuşulan bir Türk dilidir.. Artık bu dili konuşanlar, dillerini çocuklarına öğretmedikleri için yok olma sürecine girmiştir. Bu dili konuşan son kişi de ölünce bu dil de ölecektir.

Alfabe

Şahıslar

мен (men):ben
сен (sen):sen
оң (oŋ): 0
биъс (bìs):biz
сілер (siler):siz
оларың (olarıŋ): onlar
бо(bo):bu

Çulımca

Çulımca Rusya Federasyonu'nda Sibirya'nın ortasında genellikle Krasnoyarsk oblastı ve Tomsk oblastında konuşulan bir Türk lehçesidir. Bu lehçenin tüm konuşurları Rusçayı da bilir. 426 konuşanı kalmıştır.[kaynak belirtilmeli] Sovyetler Birliği zamanında Rusça konuşmaları için yapılan baskılar sonucunda çoğu Çulım Türkü, Çulımcayı öğrenememiş, unutmuş ve böylece Çulım Türkçesinin konuşanları azalmıştır. Çulımlar Sibirya'da Kızılyar (Rusçası Krasnoyarsk) bölgesi ve Tom bölgesinde yaşarlar.

İli Türkçesi

İli Türkçesi, 1982 yılı verilerine göre İli vadisinde Gulca şehri yakınında 120 konuşanı bulunan bir Türk lehçesidir. Çin'de ve olasılıkla Kazakistan'da konuşulmaktadır. Bu lehçeyi, İli Kazak Özerk İli bölgesinde ihtiyar kişiler konuşurlar.


Sınıflandırma

İli Türkçesi, Türk dilinin Çağatay öbeğine benzerlik gösterse de bazı özellikleri ile Kıpçak altkatman (dil) izlenimini uyandırır.

İli Türkçesi dilindeki Çağatay ve Kıpçak özelliklerinin kıyaslaması aşağıdaki cetvelde gösterilmektedir:

Coğrafi dağılım

Hiçbir ülkede resmi dil olarak konuşulmayan İli Türkçesi, ilk defa 1980 yılında Profesör Franz Hahn Reinhard adındaki dilbilimci tarafından saptanmış ve son otuz haneli yaklaşık olarak 120 Türk kökenli insanın, İli Kazak Özerk İlinde, İli Nehri ve yan kolları boyunca ve Gulca kenti yakınlarında yaşadıkları bildirilmiştir. Başka bir kaynakta 1991 yılında sayılarının iki yüz olduğu sanılmaktadır. Büyük bir olasılıkla bu dil Kazakistan'da konuşulmaktadır. Söylentilere göre bundan 200 yıl önce Fergana vadisinden (günümüz Özbekistan ve Kırgızistan) İli vadisine göç etmişlerdir.

Sesler

Sessiz harfler





Sesli Harfler

Kaynak: Vikipedi

Alıntı:

Orjinal Mesaj Sahibi Karagöz Bizim dilimizi hastalık öldürüyor. Yabancı sevdası hastalığı.

Öyle deme Karagöz,

Türkçe olimpiyatları adı altında ilim ve irfan yaymaya çalışan ABD güdümlü devlet eli destekli büyük kuruluşu yabana atmayalım lütfen.


Burada az mı savaşını veriyoruz. Yazım kurallarına dikkat edelim, harfleri yutmayalım, doğru yerde doğru anlamda kullanalım diye... Bunun içn küsüp kızıp gidenleri de gördük. Üstelik türlü türlü şeylere maruz kalarak.

Sultan'ın da dediği gibi umarım kendi Türkçemizi korumayı başarabiliriz..