Kişisel Gelişim Değil, İnsani Gelişim

[@CadII]

Kisisel gelisimin insani gelisimle baslamasi gerektigini savunan kisisel gelisimcilerden Sosyolog Yusuf Ö. Özburun ile yapilan bu ropörtaji kaçirmayin. Sahte kisisel gelisimcilere duyurulur.

Hilal Özcan Eser: Öncelikle bilindik adiyla kisisel gelisimin geçmisini ve gelisim seyrini bize kismen de olsa resmedebilir misiniz?

yusuf özkan özburun: Hay hay. Elbette. Bugünkü konumu itibariyle kisisel gelisim sinirlarinin tam olarak çizilemeyisi sebebiyle motivasyondan basari stratejilerine, özgüvenden liderlik becerilerine, kurumsal stratejilerden ruhsal arinma temrinlerine hatta ve hatta bilgelik ritüellerine kadar çok genis bir alani isgal ediyor. Dikkat ediniz "isgal ediyor" diyorum ama "dolduruyor" demiyorum. Bunun nedeni biraz da mevcut kisisel gelisim kültürünün dört ana disiplinin bir karmasi, bir melezi olmasi nedeniyledir. Baska yan disiplinler de var elbette ama o kadar detaya inmeyelim isterseniz.

Kisisel gelisimin temelinde 4 temel disiplin vardir:

1- Felsefe: Özellikle Yunan ve Çagdas Bati Felsefesi. Son yirmi yildir uzakdogu ve Islam Düsüncesinden de çok yogun istifade edildigi gözlenmektedir. Türkiye'deki kisisel gelisimle ugrasan, bu alandan ekmek yiyenlerin pek çogu bu durumdan bihaberdir. Mutluluk reçeteleri verirken çogu kere ünlü stoiklerden Epiktetos'un ögretisini anlattiklarini bilmiyorlar. Kisilik çözümlemeleri yaparken Arthur Schopenhaure'den istifade ettiklerinin farkinda degiller. Bu örnekleri fazlasiyla serdetmek mümkün.

2- Sosyoloji: Özellikle kurumsal analizler yapilirken, kurum içi yapisal öneriler ve reorganizasyon kaideleri aktarilirken çagdas sosyolojinin imkanlarindan faydalanilmaktadir.

3- Psikoloji: Modern psikoloji tüm dallariyla ve ana paradigmalariyla kisisel gelisimin omurgasini olusturmaktadir. Örnegin Psikolojinin klasik insan tanimi, davranis tanimi, material tutumu, Freudyen yaklasimi fazlasiyla hakimdir. Kendine NLP uzmani diyenlerin dilinde "bilinçalti" kavraminin ne kadar kullanildigina bir bakin. Inançlar, sartlanmalar, bilinçalti kodlanmalar vs. Halbuki bilinçalti fazlasiyla tartismali bir kavramdir. Bizzat Freud'un ögrencileri tarafindan (örnegin Alfred Adler, Karl G. Jung, Wilhelm Reich) bu kavram ve teori elestirilmis, hatta reddedilmistir.

4- Isletme bilimi: Vizyon ve misyon olusturmadan tutun da verimlilik olusturmaya kadar pek çok noktada isletme bilimine müracaat edilmektedir.

Bu alandaki çalismalarin kökü somut anlamda 1900'lü yillarin baslarina kadar iniyor. Örnegin Türkiye'de kendini Kisisel Gelisim uzmani, NLP uzmani (ki "uzman"lik sifati modern bilimin ikonlarindan biridir, bilimin sundugu bilgileri tartismasiz kilmak için uydurulmus bir kilif, ardina saklanilan bir zirhtir, uzmanlar diye bir ruhban sinifinda bahsedilebilir, oysa bana göre özellikle insanla ilgili alanlarda uzmanliktan bahsedilemez, insan ve hayat karsisinda daima amatörüz) olarak lanse edenler ünlü Fransiz filozof Chartier Alain'in adini bile duymamislardir ve onun talebesi olan Andre Moureaus bu isin duayenlerindendir. Kisisel gelisimin çikis noktasi bilginin pratiklestirilerek halka indirilmesi, daha islevsel hale getirilmesidir.Burada kisisel ve kuramsal gelisimden söz ediyoruz. Bu arada 1940 ve 1950 yillardan itibaren Dale Carnegie kisisel gelisim alanina damgasini vurur. Anthony Robbins 1970 ve1980'ler de etkili bir biçimde adindan söz ettirir. Kurumsal gelisimin en büyük gurularindandir biri Peter Drucker'dir. Richard Gray ise kadin erkek iliskilerinin öncü temsilcilerinden biridir. Türkiye'de 1930'lardan itibaren ismini zikrettigim ilk yazarlarin tercümeleri var. Hatta bende Herbert N.Gasson'un 1930'lu yillardan kalma sahhaftan aldigim Türkçe tercümeleri var. Basarili is adami ve is hayatina dair kitaplar bunlar ve yeni tercümeleri hayli is yapti. Ancak 1980'li yillar kisisel gelisim kültürünün Türkiye'ye daha canli, daha hareketli intikal ettigi zamandir.

Ülkemizde ki birinci kusak kisisel gelisimciler Üstün Dökmen ve Dogan Cüceloglu ve Baltas çifti gibi isimlerdir, bunlar akademisyendir. Dünya ile birlikte ülkemizde de 1990'lar ve sonrasinda bu alan müthis hareketleniyor. Akademisyen olmayan alayli diyebilecegimiz "uzman"lar, NLP'nin dünya çapinda söhreti ve uzman yetistirmeye yönelik yaygin egitimlerinin de etkisiyle çogaliyor. Günümüzde neredeyse elini sallasan uzmana çarpiyor. Maalesef belli noktalarda ayaga ve ranta düsmüs bulunuyor.

KISISEL GELISIM DEGIL INSANI GELISIM

Bu sistem Türkiye'ye aktarilirken Amerikan modeli eksen alinarak oldugu gibi aktariliyor. Kitaplari okuyun kahir ekseriyeti John"a, Marry"e hitap eder. Hal böyle olunca da "Coni'ye uyan Ali'ye, Veli'ye uymuyor." Oldugu gibi aktarilmasi insanimiz için büyük bir dezavantaj. Çünkü bizim bir degerler sistemimiz, tarihi arkaplanimiz, bir inanç sistemimiz ve milli karakterimiz var. Örnegin; Amerika bir hirs, güç, imaj ve rakam toplumudur. Ancak bizde genel olarak kanaat, sefkat, tevazu, haddini bilme, öte dünya eksenli düsünme önemli bir yer tutar.

Bugün gelinen noktada kusbakisi baktigimizda kisisel gelisim karsisinda iki grup var:

1- Kisisel gelisim kültürünü batidan oldugu gibi her seyiyle nakledip elestiriye tabi tutmadan kabul eden, pazarlayan, rantini yiyen grup. (Elbette dünyanin çamurlu sularinda yitirdigi ruhunun, kalbinin ve cebinin tesellisini arayan büyük karaltiyi da zikretmek gerek.)

2- Bir diger grup "Kardesim bunlarin kültürümüzde, dinimizde yeri yok, bunlar hirsi kamçiliyor, egoyu kamçiliyor, herkesi presantabl olmaya zorluyor vs. diyerek topyekün karsi çikan muhalif gruptur. (Bu ikinci grup maalesef kisisel gelisim kültürünü evveli ahiri, zahiri ve batiniyla bilmeden tanimadan elestiriyor. Don Kisot'un yel degirmenlerine saldirmasi gibi. Dolayisiyla kisisel gelisim ve NLP'nin içindeki kimi faydali ve kiymetli seyleri toptan reddediyor ya da dalga geçme yolunu tercih ediyor.)

Bu yüzden her iki grupta hata içerisindedir. Gazali "Birini elestirmek için en az onun düzeyinde olmalisin" mealinde bir düstur serdeder. Bizim, kültürümüzün ve inanç esaslarimizin, düsünce seklimizin bilinip buna uygun bir gelisim kültürü sunmamiz gerekiyor. Ben kisisel gelisim ifadesini bu toplum için dogru ve yeterli bulmuyorum.Bunun için yepyeni bir gelisim kültürünün üretilmesi gerektigine inaniyorum. Ben de buna çok genis bir baglamda "insani gelisim" diyorum. Mevcut kisisel gelisim anlayisi ciddi bir elestiriye tabi tutularak ayiklanmak suretiyle insani gelisimin bir parçasi olabilir ancak. Insani gelisim deyince ruhsal-duygusal-zihinsel-fiziksel-sosyal-kurumsal ve kisiliksel gelisim olmak üzere pek çok boyutu kapsiyor. Örnegin;kurumsal gelisim bile insani gelisime hizmet eder tarzda düsünülmelidir. Merkezinde insan olmalidir oysa ki kisisel gelisim su anki haliyle mekaniktir. Insan ve insan hayatini mekanik olarak ele alir ve bir davranis teknolojisiyle kodlanip sekillendirilebilecegini öngörür. Diger yandan da ruhçu dalga son yillarda kendini göstermektedir. Bu ruhçu dalgayi bir çok insan bir din gibi algilamaktadir oysa ki bu olusum dogu felsefesinin kisisel gelisimi üzerindeki yogun etkisidir. Ama yine de bu durum bu kültürü toptan reddetmemizi gerektirmez. Bunun yerine tipki bir zamanlar halkin arasina yayilmis olan Aristo mantigi ve yunan felsefesine karsi Imam Gazali'nin yaptigi gibi bir durus sergilemeliyiz. Elestirel bir yaklasimla bu kültürü incelemeli, insani bir yaklasimla yeniden üretmeliyiz. Ne Don Kisot olup yel degirmenlerine saldiralim, ne de rantçi olup hazir yiyici olalim.

GENÇLERE BIR KAÇ DIPNOT

Gençler için bir kaç kelamim olacak; Bir pergel gibi bir ayaklari sabit (bizim geleneksel düsünme biçimimizde) bir ayaklari ise sonuna kadar açik olmalidir diyorum. Mevlana'yi, Imam-i Rabbani'yi, Gazali'yi, Molla Sadra'yi, Said Nursi'yi bilmeden, okumadan onlarin anlam dünyasinin köklerine inmeden Anthony Robbins'ten, NLP teknolojisinden, Reiki'den, yogadan medet ummak bosuna olacaktir. Islam düsüncesinin temel paradigmalarini, kendi kültürel kimliklerini tanimadan disaridan ithal bilgi ve uygulamalar hazimsizlik yapacaktir. Davranisçi psikoloji insani bir etki-tepki mekanizmasi olarak algilar. Bu da benzer kosullarin olusturulmasi yoluyla her insanin davranislarini kurgulanabilecegi, standartlastirilabilecegi anlamina gelir ki bir basari teknolojisi olarak kisisel gelisimdeki yerini almistir. Yaradilis ve fitrat açisindan baktigimizda her sey gibi her insan da biriciktir, kendine özgüdür. Dolayisiyla bir insan için geçerli olan basari ve gelisim prensipleri diger bir insan için geçerli olmayabilir, hatta zarar verebilir. Bu nedenle "insani gelisim" her bir insana özgü ayri bir modeli gerektirir. Ama ortak paydalari ihmal etmeden, fitratin ortak dilini göz ardi etmeden. Iste bu yüzden kisisel gelisim kültüründen alacagimizi alarak bedeni ve ruhu gözeten, Dünya'ya ve Ahirete bakan, emegi ve kaderi yerli yerinde takdir eden bir “insani gelisim”e siddetle ihtiyaç vardir. Bu konuda zihinsel mesai sarf edecek kanaat önderlerine olan ihtiyaç da orta yerdedir...

Hazirlayan: Hilal Özcan Eser
Derleme: basariyolu.com