Geleneksel Halk Müziği ve Çeşitleri

[@Canan]

Geleneksel Halk Müziği ve Çeşitleri

Geleneksel Halk Müziğimizin en önemli konularından çalgılardır. Geleneksel Halk Müziği, çalım, yapım, ezgi çeşitlemesi dışında gösterdikleri tarihi gelişim ve zengin repertuvayla da incelemeye ve araştırmaya değer bir konudur.

Karadeniz Bölgesinde kullanılmakta olan kemençenin başka bölgelere taşınmamış olması, tarın Kars Yöresinde, meyin Doğu Anadolu’da, sipsinin Teke Yöresinde çalınmasına karşın, bir davul veya bağlamanın her bölgede kullanılması birer araştırma konusu olarak ortaya çıkmaktadır. Bunların yanı sıra çalgıların akort ve çalım tekniklerinin bölgelere göre değişim göstermesi dikkate değer bir konudur.

• Halk Çalgıları
• Uzun Hava Biçimi Halk Müziği
• Kırık Hava Biçimi Halk Müziği
• Bölgelere Göre Türküler
• Diğer Müzik Türleri

Halk Çalgıları

Telli Çalgılar
Bağlama ailesi ve çalgıları
Cura, tambura, divan, tar.

Vurmalı Çalgılar
Davul, darbuka, def, kaşık,
Balıkesir yapısı oyun kaşığı

Üflemeli Çalgılar
Kaval, mey, zurna, sipsi, tulum.

Yaylı Çalgılar
Kemençe, kabak kemane, tırnak kemane.

Halk Müzikleri

• Uzun Hava Biçimi Halk Müziği
• Kırık Hava Biçimi Halk Müziği
• Bölgelere Göre Türküler
• Diğer Müzik Türleri

[@Canan]

• Serbest ritimli (usulsüz) olanlar

Belli bir ritimde olmayan serbest olarak söylenen uzun hava türleridir.

• Barak Havaları

Barak havaları, barak Türkmenlerine özgü uzun havalardır. Barak Türkmen köyleri Gaziantep, Şanlıurfa arasında kalan Barak Ovası’nda çalınıp söylenmektedir. Barak havaları yöre oyunları oynanmadan önce ya da oyun aralarında sıkça seslendirilir.

• Bozlak

Özellikle İç Anadolu ve Güney Anadolu’da Toroslar’da yaygın olan Avşar Türkmenleri oymaklarına ait bir uzun hava türüdür. Bozlakların konuları, yöresel ve çeşitli toplumsal olaylardır. En önemli özelliklerden olan yiğitlik ve kahramanlık konuları baş konular olarak görülür.

• Yol Havaları

Karadeniz yöresinde seslendirilen bir uzun hava türüdür. Konuları aşk, sevda ve doğadır. Sözleri doğaçlama olarak okunur.

• Hoyratlar

Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da ve Türklerin yaşadığı Kerkük’te çokça yaygın olarak görülmektedir. Hoyrat, yiğitlik mertlik duygusu veren klasik öğelere bezenmiştir. Sözlerde sevgi, sevgili, gurbet, keder, yas, özlem, doğa ve nasihat gibi konular işlenir.

• Gurbet Havaları

Teke yöresine özgü bir uzun hava türüdür. Gurbet havaları sözlerinde ayrılık, sıla, yiğitlik, hasret, konular işlenir. Gurbet havalarına kaval, sipsi, kabak kemane, üç telli ve bağlama ile eşlik edilir.

• Ritimli (usullü) türküler

Ritimsel kalıptan çıkmadan söylenen türkülerin Anadolu’da çeşitli adlandırmalarla icraları sürdürülmektedir.

• Azeri Türküler

Tar, Garmon ve Akordiyon ile icra edilmekle birlikte ritim çalgısı olarak koltuk davulu bu tür ezgilere eşlik etmektedir. Kars ve çevresine ait pek çok türkü Azeri türkülere büyük benzerlik göstermektedir.

• Karadeniz Türküleri

Tulum, zurna ve Karadeniz kemençesi türün çalgısal özelliklerini göstermektedir. Ayrıca bağlama ile çalınan Karadeniz ezgileri ayrı bir tavır oluşturmaktadır. Seslendirmede Karadeniz ağzı (şivesi) türün bir diğer özelliğidir.

• Teke Zortlatması

Günümüzde Teke Yöresini, Güney Ege ve Akdeniz Bölgelerini kapsamaktadır. Teke, yörede çok yaygın olarak beslenen keçinin erkeğine denilmektedir. Bu hayvanların özellikle eşleşme zamanında yaptığı sıçramalar ve hareketler bu türün oyunlarına yansımıştır. Türün en belirgin özelliği bağlamadaki çalış tavrı ve oyunlara eşlik olarak okunmasıdır.

• Rumeli Türküleri

Bu türkülerin bir kısmı oyunlara eşlik olarak okunur. Genelde 5/ 8, 7/8, 7/6 usuller kullanılmıştır. Seslendirmelerde yöresel ağız ( şive), bağlama ile icrasında da “Trakya Tavrı” görünür.

• Zeybek türküleri

Zeybek türküleri icra edilirken bağlamada özel tavır ve özel tezene kullanımı vardır. Zeybekler hızlı tempolu, çok ağır ve kıvrak olabilirler.

• Karadeniz Bölgesi
• İç Anadolu Bölgesi
• Marmara ve Trakya Bölgesi
• Ege Bölgesi
• Akdeniz Bölgesi
• Güneydoğu Anadolu Bölgesi
• Doğu Anadolu Bölgesi
• 
  

• Karadeniz Bölgesi

Bölgede halk sazlarından kemençe, tulum, zurna, davul kaval, bağlama ağırlıklı olarak çalınmakla beraber, atma türküler, yol havaları, karşılama, horon halay, bar türü müzikler icra edilmektedir.

İç Anadolu Bölgesi

Halk çalgılarındanbağlama davul, zurna, kaşık, def, kaval ağırlıklı olmak üzere, halay, kaşık, semah, zeybek, seğmen havaları icra edilmektedir. Bozlak türü uzun havalara da rastlanılmaktadır. Yaren kültürü yerleşmiştir.

Marmara ve Trakya Bölgesi

Güvende, sekme, bengi, hora, karşılama, zeybek, kaşık oyunları, bar ve horon türü oyun müzikleri icra edilip oynanmaktadır. Halk çalgılarından cura, zil, davul, zurna, tulum, bağlama yörede görülmektedir.

Ege Bölgesi

Ege Bölgesi,zeybek türü oyun ve türkülerin bölgesi olarak kendisini göstermektedir. Kerem türküleri ve uzun hava türküler yaygınlık göstermektedir. Yörede icra edilen çalgılar, bağlama, divan sazı, tambura, kabak kemane, zurna, davul, dilsiz kaval, zil, kaşık ve deftir.

Akdeniz Bölgesi

Yörede 2 ,4 ve 9 zamanlı usuller yaygındır. Zeybek, teke, bengi, semai, türü oyun ve müzikleri icra edilip oynanır. Uzun hava olarak bozlak türü uzun havalar icra edilir. Yörede kullanılan halk sazları, davul, zurna, bağlama, kabak kemane, sipsi, parmak curası ve üç telli bağlamadır.

Güneydoğu Anadolu Bölgesi

Bölgede halay türü oyun ve müzikleri icra edilip oynanılır. Barak ağzı, hoyrat, maya, ve peşrev icra geleneği hüküm sürmektedir. Yörede kullanılan çalgılar, davul, zurna, kaval, bağlama, def ve çift kamıştır.

Doğu Anadolu Bölgesi

Doğu Anadolu Bölgesi’nde halk müziği denince “bar” ve “halay” oyunları akla gelir. Divani, garip, hoyrat, kerem türküleri yaygındır. Summani, kerem ağzı, Harput ağzı divaneler vb türler seslendirilmektedir. Bölgede icra edilen halk çalgıları, bağlama, kaval, def, tulum, mey, klarnet ve akordeon sazlardır.

[@Canan]

Tasavvufi Halk Müziği

İlahi
Kalenderi
Semah
Ali Mevlidi

• İlahi

Tasavvufi Halk Müziği, Geleneksel Halk Müziği’nde olduğu gibi kent merkezlerinde ezgisel anlayış olarak Geleneksel Sanat Müziği’nin etkisinde kalmış, ses genişliği daha geniş ve bir makam beğenisi içinde bestelenerek icra edilmektedir.

Tasavvufi Halk Müziği’nde kullanılmış olan alt türler şunlardır

• Nefes
• Savt
• Gülbang

• Genel Olarak İlahi

Anlam olarak Tanrı’ya ait, Tanrı’yla ilgili demek olan ilahi, Cami Müziği İlahileri ve Tasavvuf Müziği İlahileri olarak iki alt türü içerir. Tasavvufi Halk Müziği içinde yer alan ilahiler, sözel olarak ilgili tarikatın inanış yolunu, ya da o tarikatı kuran kişinin adını içerir.

Sözgelimi Alevi inanışı içinde yer alan Bektaşi tarikatlarında ilahilerin konusu; Hz. Ali, Kerbela olayı, On iki imam ve Bektaşilik felsefesini içeren sözlerden oluşmasına karşın, bir suni tarikatı olan Celvetilik’te Aziz Mahmud Hüdayi’nin ( 1352-1430) oluşturduğu Bayramilik tarikatının bir kolu olması nedeniyle de, Hacı Bayram Veli’nin adı ilkeleri ve yaşamı konu edilmiştir.

İlahi, bazı tarikatlarda değişik şekillerde adlandırılmıştır. Bu adlandırmalar, sözel olduğu kadar, ritmik açıdan da bazen farklılık gösterebilirler. Örneğin Bektaşilerin nefes, Halvetilerin durak dediği ezgiler, genel olarak birer ilahi olmalarına karşın, ses sözel ve ritmik farklılıkları içerir.

• Nefes

Bektaşi tarikatlarında ilahiye genel olarak verilen bir addır. Türü belirleyen temel öğe Bektaşilerin ilke ve inanışlarını içeren tasavvufi sözlerdir. Bu sözlere nutuk da denilmiştir. Bu sözlerin Bektaşi raksı, Bektaşi raksını ya da Bektaşi devriervanı adı verilen usullerden biriyle bestelenmesi sonucu nefes oluşur. Bir başka deyişle türü belirleyen ikinci öğe de, adını andığımız bu usullerden birinin kullanılmasıdır.

Nefes’lerin sözlerinde Oniki İmam’ın adı geçerse o nefese düvaz, şayet sözlerde Hz.Muhammed’e övgü varsa Nat-ı Nebi, Hz. Ali’ye övgü içeriyorsa Nat-ı Ali, Hz. Hüseyin’in Kerbela’da öldürülüşü nedeniyle matem içeriyorsa mersiye denilmektedir.

• Savt

Tekke ilahilerinin Celveti, Kadiri ve Gülşeni tarikatlarında seslendirilen bir türdür. Bunun yanında saba makamının kullanılması türü belirleyen bir öğedir.

• Gülbang

Bektaşi tekkelerinde seslendirilen savta denilmiştir. Sözler aynı zamanda bir dua niteliğindedir.

• Kalenderi

Kalenderi; Türk Halk Edebiyatında, daha çok gazel anlayışı içinde yazılmış Kalenderi veznindeki şiirler, bu türü belirleyen sözel öğedir. Kalenderi vezni içinde yazılmış gazel tarzı şiirlerin saba makamı içinde ezgilendirilmesi kalenderi
türünü oluşturur.

• Semah

Alevi- Bektaşi topluluklarının ayin-i cem adı verilen törenlerinde, semaha eşlik amacıyla üretilmiş türdür. Ağırlama-Yeldirme-Şahlanma olarak üç aşamadan oluşur. Semahın son bölümü “Şah beyit” olarak adlandırılan saz şairinin ya da bir Alevi büyüğünün adının geçtiği dörtlüğün ezgilendirilmesiyle oluşur.

• Ali Mevlidi

Mevlid, İnsanın doğduğu yer, doğma anlamında olmakla beraber, Hz. Muhammed’in doğum gününü belirtmek amacı ile kullanılmıştır.

Mevlid ( doğum), Mi’rac ( gökyüzüne yükselme), Vefat (ölüm) olmak üzere üç temayı içerir. Mevlid, her ne kadar Hz. Muhammed’in doğumu için söylenmiş bir kelime ise de, Alevi –Bektaşi anlayışı içinde, bir de “ Ali Mevlidi” adıyla anılan bir mevlid daha oluşturulmuştur.

[@ReaL]

Ellerine sağlık, teşekkürler Canan..

Meraklılarına güzel konu olmuş.

[@SuLTaN]

Türkülerimiz, bozlaklarımız, oyun havalarımız ne kadar da güzeller değil mi, Anadolu insanının samimiyetini dile getiriyorlar...

Ben özellikle Karadeniz'in uzun havalarını pek severim. "Yol havaları" deniyormuş bunlara, ne hoş.

Tasavvufi müzikler de en sevdiklerim arasında. Ama bunlar halk müziğinden çıkmış klasik müziğimizde daha çok yer bulmuştur.

Teşekkürler Canancığım.

[@Türkü]

Halk Müziğini ayrımsız seviyorum. İnsanların dile getiremediği duygu ve düşüncelerini yalın bir şekilde ortaya döküyor.

Fondaki müzik seçimin çok güzel, bu vesile ile Kazım Koyuncu'yu saygı ve sevgiyle yad ediyorum.


Teşekkürler Canan.

[@Çengelli İğne]

Severim Halk Müziği'ni ama kemençe sesine pek gelemem.

Ne zaman ilahi dinlesem hep ağlarım.

Ellerine, emeklerine sağlık.

Teşekkürler.

[@Canan]

Halk Müziği ve çalgı aletleri, kültürümüzün bir parçasıdır.

Dileğim, bu kültürümüzün, layıkı ile yaşatılmasıdır.

[@Gülümsün]

Halk müziğini seviyorum. Kültürümüz ve bu kültürü gelecek nesillere bırakmalıyız. Güzel konu hazırlamışsın Canancığım ellerine sağlık teşekkürler.

[@nurideniz34]

Canan hanım; emeğinize teşekkürler...