Kuşburnu (Rosa Canina) | Faydaları | Marmelat ve Reçelinin Yapılışı.

[@Canan]

Kuşburnu

Diğer İsimleri: İtburnu, Gül Burnu, Gül Elması, Yaban Gülü Köpek Gülü, Rosengewâchse, Rosaceae.

• Botanik Bilgi

Gül familyasından olan kuşburnu, aynen gül gibi gövdesi dikenli bir ağaçtır. Boyu 3 - 4 m ye kadar uzayabilir.
İlkbaharda açmaya başlar ve yaz boyunca pembe çiçekleri vardır. Bu açan çiçekler olgunlaştığında kuşburnu ismi verilen meyvelere dönüşür. Yabani gül olan kuşburnu, aslında bitkinin çekirdekleridir.

Gülgiller familyasındandır. Bitki yol kenarları, meralar, çimenlikler, orman kenarları ve tepeliklerde yabani olarak yetişir. Çalı görünümlüdür, genellikle çok sayıdaki gövde demet şeklinde yerden çıkar, yükselir ve çevresine sarkar.

Üzeri sarımsı veya esmer dikenlerle bezenmiştir. Yaprakları tekli 5-7 kanattan meydana gelir ve 2-3 çifti karşılıklı ve de sonda bir tek bulunur. Kanat yaprakları oval şekilde, kenarları dişli, ve kısa saplıdır. Çiçekleri kalp şeklinde beyazımsı pembe veya pembe renktedir. Meyveleri koyu kırmızı renkte oval veya yumurta şeklinde, etli bir kabuğu ve içinde tüylü sert sarımtırak beyaz tohumlar bulunur.

• Yetiştirildiği Yerler

Asıl vatanının Türkiye olduğu ve buradan dünyanın bütün yörelerine zaman içinde yayıldığı tahmin edilmektedir. Günümüzde Batı Avrupa’dan Doğu Türkistan’a kadar çok geniş bir alana ve Kuzey Amerika’ya kadar yayılmıştır. Türkiye’nin Karadeniz, Marmara ve Doğu Anadolu bölgesinde daha çok, Ege ve İç Anadolu bölgesinde ise seyrek olarak yetişir.

• Toplanması - Saklanması

Eylül ve Ekim aylarında toplanan meyveleri, güneşli, kuru ve havadar yerlerde iyice yıkandıktan sonra kurutulur. Suni olarak önce 30 dk 75-80°de ve bunu takriben dışarıda güneşli havada kurutulur.

• Bilinen Bileşimi

Kuşburnu, özellikle C vitamini ile tanen, pektin, karoten, meyve asitleri ve yağ yönünden zengindir.

• Kullanıldığı Yerler

Bu meyveler, Anadolu’da taze ya da kurutulmuş olarak yenir. Ayrıca kompostosu, reçeli, şerbeti, ezmesi ya da pekmezi yapılarak tüketilir. Çay gibi demlendirilip içilir.

Faydaları

• Bulaşıcı hastalıklara ve soğuk algınlığına karşı, bedenin savunma sistemlerini güçlendiriyor.

• Bedendeki güçsüzlük ve bitkinlik durumlarına karşı en iyi doğal ilaçtır.

• Müshil etkisi vardır.

• Tonik ve besleyicidir.

• Sigara ve alkolün zararlı etkilerine karşı koruyor.

• Hafif bir doku ve damar büzücüdür.

• Diyare durumunda ishali kesici etki yapar.

• Safra kesesi, böbrek ve mesane sorunlarında bedeni destekler.

• Hipokrat zamanında iltihaplara karşı, Ortaçağda ve daha sonraki dönemlerde kan tükürmelere, dişeti kanamalarına, böbrek, safra taşlarına, tenyaya, yılancık hastalığına karşı kullanılmıştır.

• Ayrıca şeker hastalıklarına, yan ağrılarına ve ishale karşı kullanımı çok yaygındır.
  

• C Vitamini, vücutta bağ dokusunun sağlam ve sıkı olmasını sağlayarak soğuk algınlığı, nezle, grip ve diğer ateşli hastalıklara karşı direncini artırır.

• A ve E Vitaminleri ile birlikte antioksidan etki göstererek kanser riskini önler, ayrıca fenolik maddelerle birlikte damar cidarlarının sağlam olmasını sağlar. Sonuçta kanamaların önlenmesine yardımcı olur.

• Kuşburnu meyveleri yüksek oranda birçok vitamin ve mineral madde içerirken bitkinin diğer organları ise tıbbi özelliğe sahip tanen, glikozit ve flovenitler gibi organik maddeleri önemli miktarda içermektedirler.

• Özellikle bitkisel gıdalarla sağlanan gıda posasıyla A, C, ve E vitaminlerine büyük işlevler yüklenmektedir.
  

• Kuşburnu ve ürünleri özellikle askorbik asit yani C vitamini ve fenolik maddelere bağlanan P vitamini faktörü ile dikkat çekmekte ve tanınmakta ve halk tarafından şifa niyetiyle tüketilmektedir. Tarih boyunca Tıbbın şifa olarak kullandığı en büyük kaynak: tabiat bitkileridir.

[@Canan]

Ülkemizde Yetiştirilen Kuşburnu Türleri

Ülkemizde doğal olarak bulunan Rosa türlerinin sayısının 24 olduğu 5 alt tür, 2 varyete ve 15 melezin bulunduğu, bunların yayılış alanları 'Flora Of Turkey' de belirtilmektedir.

Rosa Canina (En yaygını),
Rosa Nitida,
Rosa Xanthina,
Rosa Moschata Herrm. (Akdeniz Bölgesinde Yaygın),
Rosa Spinoissima L. (Beyaz renkli, sahillerde yetişebilir),
Rosa Mikrophylla (Anavatanı Çin),
Rosa Primulina (Çiçekleri açık sarı),
Rosa Helenae (Çiçekleri açık sarı),
Rosa Virginiana (150cm kök sürgünü yapabilir),
Rosa Setigera (Pembe çiçekli),
Rosa Rubiginoza (Yaprakları ezilince koku verir),
Rosa Damascena (En iyi yağ çıkarma gülüdür),
Rosa Rogosa (Yılda 4 defa kılçıksız meyve verir).
Rosa Sempervines (Her dem yeşil),
Rosa Rubrifoliavillars (Sonbaharda kırmızı renkli yapraklı),

Kuşburnu çayı yapılırken dikkat edilecek hususlar

Rosa rugosa türü kuşburnu yabani kuşburnuna göre aroma bakımından zengin, et bakımından fazladır. Bunun için kurutması daha zordur.

Rosa rugosa türü kuşburnundan çay elde etmek istiyorsak

Meyveler çiçek ve sap kısımlarından arındırılmalıdır.
Büyüklüklerine göre 2-3 parçaya ayrılarak hava ile temas eden yüzey artırılmalıdır. Kuşburnuyu kesme işlemi metal değil de mesela ahşap bıçakla yapılması C vitamininin korunması açısında faydalıdır.

Bu sırada ortaya çıkan çekirdeklerle uğraşmak lüzumsuzdur. Temizlenmeleri gerekmez.
Güneş ışığına kesinlikle direk temas edilmemelidir. Gölgede kurutulmalıdır. Zira güneş meyvenin rengini değiştirir.
Kurutma ortalama 60-80 °C’de olur. Ama ne kadar zamanda olacağı meyvenin olgunluk derecesine, ne kadar parçalandığına, ortamın hava sirkülasyonuna, sıcaklığa göre değişir.

Yukarıdaki kadar yüksek ısı tabi halde hiçbir bölgede bulunmayacağı için ya özel kurutma aletleri kullanılmalı (bunlar basit yapılı cam kafeslerdir veya etüv gibi gelişmiş cihazlar) yada tabi halde kurutma süreleri uzatılmalıdır.
Kurutma yapılacak yer nemli, rutubetli bölge olmamalıdır.
Kurutma zamanı boyunca yağmur, su gibi kurutmayı bitirecek etmemelere maruz kalınmamalıdır. Eğer kurutma işlemi başladıktan bir süre sonra bir şekilde kuşburnularımız ıslanmış ise daha sonra yapılan tüm çabalara rağmen küflenmeyi durduramadığımız görülmüştür. Kurutulmuş kuşburnu meyveleri bez torba içine konmalı o da dışardan nem almayacak bir ambalajda (kapaklı cam kavanoz olabilir) saklanmalıdır.

Kuşburnu Çayının Demlenmesi

Kuşburnu çayı demlemeden önce kurutulmuş kuşburnu meyveleri yıkanır.

Sıcak suda haşlanır. Bu ilk kaynatma demleme değil, özsularını açmak için yumuşatmadır. Onun için dem de pek çıkmaz.

Sonra ıhlamur demler gibi kaynatılır, bekledikçe siyah çayda olduğu gibi zararlı maddeler ortaya çıkmaz. İstenildiğinde tüketilebilir. İstenilirse damak tadına göre bergamut, karanfil, tarçın gibi aromalarla da içilebilir.
Ayva yaprağı yada elma kurusu gibi katkılar geleneksel kültürümüzde kuşburnu çayına katılmış ve yıllardır bir çok hastalığa şifa niyetine kullanılmaktadır. Ama en çok tüketilen, lezzeti ve şifa olan şüphesiz kuşburnu çayının kendisidir. C vitamini açısından oldukça zengindir.

[@Canan]

Kuşburnu Marmelatı

• Olgunlaşmış turuncu-kırmızı rengi almış kuşburnular bekletilmeden yıkanır, çiçek ve dip tarafları kesilerek temizlenir, marmelat yapılacak kaba konur.

• Kaynatılacak tencerede kuşburnu yüzeyine kadar su konulur. Kuşburnular ezilme kıvamına gelinceye kadar kaynatılır.

• İyice yumuşayınca kuşburnular kaynama suyunun yardımıyla süzgeçten geçirilerek çekirdek ve zarlarından arındırılırlar.

• Elde edilen kuşburnu ezmesi ince un eleğinden geçirilir. Elerken eleğe el veya kaşıkla müdahale edilmemelidir.

• Alta geçen elenmiş meyve ezmesi tekrar pişirilir. Bu ikinci kaynatmada dibini tutmaması için tencere sürekli karıştırılmalıdır. Kısık ateşte pelte kıvamını alıncaya kadar pişirilir. Bu arada yüzeyde biriken köpükler sürekli atılmalıdır.

• Ayrıca kaynayan kazanın içine temiz ve renk vermeyen bir şifon veya tül çorap atılarak tüycüklerin toplanması sağlanabilir.
  

• İnmeye yakın kuşburnunun % 30u kadar şeker ilave edilir. Şekerin erken ilave edilmesi renginin daha koyu olmasına sebep olur.

• Sıcakken kavanozlara doldurup, ağzı tüketilme zamanına kadar açılmamalıdır.

Serin yerde muhafaza edilmelidir.

[@Canan]

Kuşburnu Reçeli

Olgun ve kaliteli Rosa rugosa türü kuşburnu meyveleri seçilir, iyice yıkanırlar. Sap, çiçek ve çekirdeklerinden ayrılarak temizlenir.

1kg.meyve için;

• 4 bardak toz şeker 3 bardak su içinde eritilerek kaynatılır.

• Hazırlanmış meyveler bu ağır şurupta bir gece bekletilir. Ertesi gün çelik tencere ve tahta kaşık kullanılarak, kaynamaya başlayıncaya kadar yüksek ısıda, kaynayınca kısık ateşte pişirilir.

• Kaynama sırasında organik doğal bazı maddeler köpük yapabilir. Bu köpük kaşıkla devamlı olarak alınmalıdır.

• Reçel istenilen kıvama erişince limon tuzu ilave edilir(1 kg.meyve için 1/3 çay kaşığı limon tuzu) Kaşıktan çatallanarak akmaya başladığında İstenilen kıvama gelmiş demektir. Reçel sıcakken cam kavanozlara doldurulur. Ağzı sıkıca kapatılır.

• Reçel soğutulurken arada bir alt üst edilerek meyvelerin şurupta kalması sağlanır. Soğuk yerde saklanır.

Sanayide Kullanımı

Besin öğeleri açısından zenginliği sebebiyle Gıda Endüstrisinde kullanılma potansiyeli fazla olmasına rağmen kuşburnu, ülkemizde ancak son yıllarda değerlendirilmeye başlanmıştır. Diğer ülkelerde (başta Avrupa ülkeleri olmak üzere) kuşburnunun gıda ve eczacılıkta kullanım yelpazesi oldukça geniştir.

Bugün ülkemizin değişik yörelerinde kurulu 20 civarı kuşburnu işleyen tesis, bölgelerinde tabii şekilde yetişen kuşburunları kullanıp hem yöre insanına maddi katkı sağlamakta hem de toplamda binlerce insana iş kapısı olup fabrikalarında çalıştırmaktadır. Sonuçta çok önemli bir gıda maddesi olan kuşburnu meyvesinden aşağıdakiler elde ediliyor:

• Meyve suyu,
• Bebek maması,
• Kuşburnu marmeladı,
• Kuşburnu reçeli,
• Kuşburnu çayı,
• Şarap ve likör,
• Gıda boyar madde, (karoten, betakaroten)
• Yağ, (güneş kremi, şampuan, nemlendirici gibi birçok kozmetik ürününde bu yağ kullanılıyor.)
• Gülsuyu ve gül yağı üretiminde,
• Başta C vitamini sandozu,
• Karaciğer ilacı olmak üzere ecza sektöründe yaygın olarak
• Balık yemi ve kuş yemi olarak yem fabrikaları çekirdeklerini kullanıyor.
• Ayrıca hurda meyveleri C vitamini bolluğu sebebiyle özellikle Arap ülkelerinde haralara satılıyor.
• Besin değeri yüksek at yemi olarak kullanılıyor.
• Deri sanayiinde sepi maddesi olarak kullanılmaktadır

[@Türkü]

Kızarmış ekmeğin üzerine kuşburnu marmelatı sürüp yemek apayrı bir zevk.

Şeker hastalığında etkisi olduğunu öğrenmiş oldum, ben daha çok c vitamini olsun diye çayını yapıyordum arada bundan böyle sık sık demlemekte fayda var.

Teşekkürler Canan.

[@Duayen]

Anacığımın mutfağından eksik etmediği bir yiyecektir kuşburnu..Kompostosunu,marmelatını sürekli yapar.Burdaki tanıtım ve tariflerde çok güzel,annemin tarifleri gibi
Teşekkürler Canancım

[@CadII]

Teşekkürler Canan...

Tesadufe bak, kusburnu icerken kusburnu konusuna takiliyorsun.

[@Ilgın]

Eski Başbakan Tansu Çiller, Kuşburnu'na hayat veren isim oldu. Ondan önce bu denli popüler değildi. Bir yerde iyi oldu. Belkide Hanımefendi'nin gaflarından sonra en iyi yaptığı işti.

[@Papazulya]

Orjinal Mesaj Sahibi Ilgın

Eski Başbakan Tansu Çiller, Kuşburnu'na hayat veren isim oldu. Ondan önce bu denli popüler değildi. Bir yerde iyi oldu. Belkide Hanımefendi'nin gaflarından sonra en iyi yaptığı işti.

Adacayinin da bir cok faydalari vardi degil mi Cona