4 Soru 4 Cevap | Yine Yeniden Anayasa…

[@Canan]

4 Soru 4 Cevap | Yine Yeniden Anayasa…

Türkiye yeniden Anayasa'yı tartışıyor. 1982 yılından bu yana 19 kez değiştirilen Anayasa'da bu kez neler değişecek? Türkiye çok sık mı Anayasa değişikliği yapıyor? Profesör Korkut Kanadoğlu yanıtladı...

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Belki de şimdi Türkiye'nin yeni bir Anayasa’yı tartışma vakti gelmiştir” sözlerinin ardından gözler yeni anayasa çalışmalarına çevrildi. Son 20 yılda üç kez Anayasa referandumu için sandık başına giden halk yine mi ‘evet’ veya ‘hayır’ı seçecek? Türkiye çok sık mı Anayasa değişikliği yapıyor? Soruların yanıtlarını Anayasa hukuku alanındaki çalışmalarıyla tanınan Profesör Korkut Kanadoğlu yanıtladı.

1-2010 ve 2017 yılında yapılan Anayasa referandumlarında Anayasa’da ciddi değişiklikler yapıldı. Hâlâ reforma ihtiyaç var mı?

Profesör Kanadoğlu: 1982 Anayasası 19 kez değişti. Bunlardan en önemlileri temel hak ve özgürlükler rejimini Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ile uyumlu hale getiren 1995 ve 2001 Anayasa değişiklikleridir.

Aslında daha 2007 yılında yapılan ve cumhurbaşkanını halkın seçmesini öngören Anayasa değişikliğiyle parlamenter demokrasinin temelindeki mantık sarsılmıştır.

Özellikle 2017 Anayasa değişiklikleriyle birlikte artık kuvvetler ayrılığı anlamını yitirmiş, yürütmenin yasamaya hâkimiyeti, kişiselleşmiş bir iktidarı ortaya çıkarmıştır.

Ayrıca gerek 2010 gerekse 2017 Anayasa değişiklikleri ile oluşturulan Hakimler ve Savcılar Kurulu, yargının bağımsızlığı konusunda kurumsal güvence sağlama noktasında hiçbir olumlu katkı sağlamadığı gibi yargıya olan güvenin dibe vurmasına sebep olmuştur.

Cumhur İttifakı'nın Meclis'te BBP ile birlikte 337 sandalyesi var. Değişiklik için 400 oy referandum içinse en az 360 oy gerekiyor. İktidarın muhalefetten destek alması şart.

2-Anayasa’da değişmesi gereken acil kanunlar sizce nelerdir?

Profesör Kanadoğlu: Yargı bağımsızlığı ve etkin Anayasa yargısı acil bir ihtiyaç haline gelmiştir. Yürütmenin hukuk devletiyle bağdaşmayacak biçimde AYM ve HSK üzerindeki belirleyiciliğine son verilmelidir.

Doğrudan halk tarafından seçilen ve kurumsal yapıda öncelikli bir yere sahip bir cumhurbaşkanı yerine törensel ve bütünleştirici bir figür olarak devletin birliğine vücut veren bir işlev yerine getiren bir cumhurbaşkanı tercih edilmelidir. Diğer yandan hükümet başkanının pozisyonu, cumhurbaşkanı, kabine ve parlamento karşısında güçlendirilmelidir.

Alman Anayasası'ndan örnek vermek gerekirse işlevsel bir hükümet oluşturmak ve olabildiğince azınlık hükümetlerinden kaçınmak için kurucu güvensizlik oyu ve hükümetin doğrudan meclis tarafından seçilmesi gibi Alman Anayasası'nda yer alan hükümler getirilebilir.

Bir kısım düzenlemeler ise bir Anayasa değişikliğine gerek duyulmaksızın gerçekleştirilebilir.

Nihayet AYM ve AİHM'in ihlal kararlarında belirtilen yasal eksiklik ve belirsizliklerin giderilmesi, temel hak ve özgürlüklerin Anayasa değişikliğini gerektirmeksizin güvence altına alınmasını sağlayacaktır. Bu durumda belirtmek gerekir ki günümüzde asıl sorun Anayasa'nın etkin bir şekilde uygulanmamasıdır.

Başkanlık sisteminin oylandığı 2017 Anayasa referandumu kampanyalarından bir kare… Fotoğraf: Depo Photos

3-Meclis’te önceki Anayasa çalışmalarında uzlaşıdan uzak bir ortam olduğu görüldü. Anayasa değişiklik çalışmaları nasıl yapılmalı?

Profesör Kanadoğlu: Yeni bir Anayasa yapılmasının daha sağlıklı olduğu düşünülüyorsa, bu doğrultuda yeni bir Anayasa yapmak üzere kurucu meclis kurulmasını öngören bir Anayasa değişikliğinin halkoyuna sunulması en makul yoldur.

Anayasa’nın toplumsal mutabakatı en geniş biçimde yansıtması için bu kurucu meclisin nispi temsil sistemiyle ve hiçbir baraj olmaksızın oluşturulması gerekmektedir.

Eğer Anayasa değişikliyle yetinilecekse, en az 360 milletvekilinin kabulü ve sonrasında zorunlu referandumda onaylanması gerekmektedir.

Dolayısıyla Cumhur İttifakının TBMM'deki milletvekili sayısı bu değişiklik için yeterli olmayacaktır. Uzlaşma olmadan, farklı seçeneklerin eşit ve barışçı bir şekilde dile getirilemediği bir ortamda kabul edilen Anayasa değişiklikleri uzun ömürlü olmayacaktır.

Karşılaşılan her sorunun kendi anlayışı doğrultusunda Anayasa eliyle çözülmesini bekleyen otoriter bir yaklaşımın, toplumsal, siyasal ve kamusal yaşamımızda daha büyük sıkıntı ve tıkanıklıklar yaratmış olduğunu unutmamamızda da sayısız yarar bulunmaktadır.

Profesör Korkut Kanadoğlu/Fotoğraf: Twitter

4-Türkiye kadar sık Anayasa değişiklikleri yapan bir ülke var mı? Yoksa Türkiye'de vatandaşın düşündüğü kadar sık Anayasa değişikliği yapılmıyor mu?

Profesör Kanadoğlu:Dünyada ortalama bir Anayasa'nın ömrünün 19 yıldır. 1946-2012 yılları arasında 186 devlet tarafından toplam 751 Anayasa kabul edilmiştir. Türkiye'de de 1982 Anayasası'nın, 19 kez uğradığı değişliklerle ilk dört maddesi dışında birçok maddesi yeniden kaleme alınmıştır. İstikrarlı bir demokrasi olan Almanya'da da 2006-2021 tarihleri arasında Anayasa'nın tam 68 maddesinde değişiklikler yapılmıştır.

PROFESÖR KORKUT KANADOĞLU KİMDİR?
Prof. Dr. Korkut Kanadoğlu lisans derecesini 1990 yılında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinden, doktora derecesini de İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Bölümünden 1998 yılında aldı. Doktoradan sonra İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinde öğretim üyesi olarak görevine devam etti. 2005 yılında doçent, 2010 yılında ise profesör unvanını aldı. Prof. Dr. Korkut Kanadoğlu, 2001-2003 yıllarında Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesinde, 2003-2009 yıllarında İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesinde, 2009-2011 yıllarında Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesinde, 2011-2017 yılları arasında ise Özyeğin Üniversitesi Hukuk Fakültesinde Anayasa hukuku alanında lisans, yüksek lisans ve doktora dersleri verdi. Prof. Dr. Korkut Kanadoğlu'nun Anayasa hukuku alanındaki çalışmaları özellikle özgürlükler hukuku, Anayasa yargısı ve siyasi partiler hukuku konularında yoğunlaşmakta.

Kaynak